Część I. Informacje o badaniach zgodnie z PBSSP na rok 2018

Wpisz minimum jedną cyfrę numeru badania lub minimum jedną literę nazwy badania, a nastepnie kliknij na

Statystyka środowiska, z uwagi na transgraniczny i globalny charakter wielu zjawisk i procesów ekologicznych, prowadzona jest od samego początku, tj. od lat 70-tych XX wieku w ścisłej współpracy międzynarodowej, głównie w ramach Komisji Statystycznej ONZ oraz Konferencji Statystyków Europejskich EKG/ONZ, a w ostatnich latach także z Urzędem Statystycznym Unii Europejskiej - Eurostatem i z OECD. Oznacza to konieczność uwzględniania przez GUS potrzeb i wymogów informacyjnych tych organizacji i agend w ramach programowej współpracy i prowadzonych porównań międzynarodowych, w oparciu o standardy metodologiczne oraz procedury i formy przekazywania danych.
Statystyka środowiska zmierza do kompleksowego wykorzystania i integracji, w ramach programu badań statystycznych, wielu istniejących źródeł i zasileń informacji ekologicznej, z uwzględnieniem uwag i wniosków szerokiego kręgu użytkowników. Źródła danych statystyki GUS obejmują około 50% całej bazy informacyjnej dotyczącej środowiska, około 30% to zasilenia ze statystyk i wewnętrznych systemów informacyjnych ministerstw i urzędów centralnych oraz innych administracyjnych źródeł i systemów, a pozostałe około 20% to zasilenia z istniejących i sukcesywnie wdrażanych poszczególnych podsystemów Państwowego Monitoringu Środowiska, a także szereg specjalistycznych źródeł danych, takich jak: ekspertyzy, inwentaryzacje, raporty i szacunki autorskie, realizowane przez wiele instytutów i ośrodków naukowo-badawczych (resortowych, PAN, uczelnianych), a ostatnio również przez niezależne, specjalistyczne instytuty, agencje, fundacje i banki do spraw realizacji polityki ekologicznej. Zakres badań statystycznych i zasileń z wyżej wymienionych źródeł poza sprawozdawczych dotyczy w szczególności: warunków naturalnych (geograficznych, hydrograficznych, meteorologicznych), stanu i zmian w wykorzystaniu zasobów powierzchni ziemi, zagrożenia i ochrony gleb oraz kopalin, zasobów, wykorzystania oraz zanieczyszczenia i ochrony wód, w tym oceny jakości wody pobieranej przez ludność; stanu czystości rzek, jezior i wód podziemnych; stanu osadów dennych rzek i jezior, zagrożenia i ochrony środowiska Morza Bałtyckiego, zanieczyszczeń i ochrony powietrza w zakresie emisji (w tym emisji gazów cieplarnianych) i immisji oraz ochrony warstwy ozonowej, ochrony przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej, w tym terenów zieleni miejskiej i wiejskiej, stanu, zagrożenia i ochrony środowiska w uzdrowiskach, odpadów (przemysłowych, komunalnych i innych, w tym odpadów niebezpiecznych), promieniowania i hałasu, ekonomicznych aspektów ochrony środowiska (nakładów na środki trwałe i efektów rzeczowych inwestycji ochrony środowiska i gospodarki wodnej; kosztów bieżących ponoszonych na ochronę środowiska; opłat, kar i funduszy ekologicznych; źródeł i skali pomocy zagranicznej; szkód górniczych), ogólnogospodarczych rachunków przepływów materialnych, rachunków emisji do powietrza, podatków związanych ze środowiskiem, porównań międzynarodowych ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji ekologicznej Polski na tle krajów członkowskich UE i OECD.
Przedstawiona wyżej tematyka badań statystycznych uwzględnia trendy, programy i standardy światowe i europejskie oraz potrzeby krajowe rozwoju i doskonalenia informacji o zasobach naturalnych i ochronie środowiska w oparciu o: zalecenia Światowej Konferencji ONZ Środowisko i Rozwój (Rio de Janeiro, 1992 r.) zawarte w dokumencie końcowym Globalny Program Działań - AGENDA 21, zalecenia Światowego Szczytu ONZ ws. Zrównoważonego Rozwoju (Johannesburg, 2002 r.), zalecenia Konferencji Narodów Zjednoczonych ws. Zrównoważonego Rozwoju Rio+20 (Rio de Janeiro, 2012 r.) zawarte w deklaracji The future we want, 7 Program działań UE w zakresie środowiska do 2020 r. pn. Dobrze żyć w granicach naszej planety, programy rozwoju i współpracy w dziedzinie statystyki środowiska sformułowane przez UE-Eurostat, OECD i EKG/ONZ, Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych i jego aktualizacje, Strategię Europa 2020, jak również nowe, dostosowane do uregulowań prawnych i standardów UE, ustawy ekologiczne, w tym między innymi: Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2016 poz. 672), Ustawa o odpadach (Dz.U. 2016 poz. 1987), Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. 2016 poz. 1863), Ustawa o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. 2016 poz. 803), Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. 2015 poz. 1688), Ustawa o bateriach i akumulatorach (Dz.U. 2016 poz. 1803), Ustawa o odpadach wydobywczych (tekst jednolity Dz.U. 2013 poz. 1136), Prawo Wodne (tekst jednolity Dz.U. 2015 poz. 469), Ustawa o ratyfikacji Porozumienia między Wspólnotą Europejską a Rzecząpospolitą Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 115, poz. 994), Ustawa o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz.U. 2016 poz. 2249), Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2016 poz. 1131).
Rozszerzana będzie informacja ekologiczna, w miarę uruchamiania przez Inspekcję Ochrony Środowiska kolejnych podsystemów Państwowego Monitoringu Środowiska oraz dalszego ich dostosowywania do standardów UE i wymogów Europejskiej Agencji Środowiska oraz potrzeb monitorowania Agendy na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 (Nowy Jork, 2015 r.).
Opracowywane, publikowane i udostępniane będą wyniki badań w różnych przekrojach, ze szczególnym uwzględnieniem grupowań i delimitacji przestrzennych według: regionów, województw, podregionów i powiatów imiennie, miast decydujących o zagrożeniu środowiska, regionów hydrograficznych i zlewni rzek, obiektów i obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych, w tym obszarów sieci NATURA 2000, a także uzdrowisk.
Dalszy rozwój badań w tej dziedzinie statystyki będzie uwarunkowany kontynuowaniem wdrażania standardów, wskaźników i klasyfikacji międzynarodowych wypracowanych dla potrzeb systemu informacji ekologicznej, przede wszystkim w ramach: UE-Eurostat, OECD, EKG/ONZ, a zwłaszcza funkcjonującego pod egidą Komisji Statystycznej ONZ, Porozumienia i Międzysekretariackiej Grupy Roboczej ds. Statystyki Ochrony Środowiska.
W zakresie statystyki odpadów kontynuowane będą prace analityczno-badawcze mające na celu wypełnienie obowiązków sprawozdawczych dotyczących wytwarzania i zagospodarowania odpadów, wynikających z Rozporządzenia (WE) nr 2150/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2002 r. w sprawie statystyk odpadów (Dz.U. L 332 z 9.12.2001, str. 1). Podstawę do tych prac stanowić będą dane zawarte w administracyjnej bazie danych, będącej w gestii Ministerstwa Środowiska oraz badania GUS, przeprowadzone wg udoskonalonej metodologii szacowania danych dotyczących odpadów.
W zakresie statystyki nakładów na środki trwałe i kosztów bieżących ochrony środowiska nastąpi upowszechnianie wyników badań w oparciu o metodologię i grupowania określone w Polskiej Klasyfikacji Statystycznej Dotyczącej Działalności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środowiska, wprowadzonej rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 marca 1999 r. (Dz.U. Nr 25, poz. 218). Klasyfikacja ta stanowi przeniesienie do warunków polskich międzynarodowego standardu EKG/ONZ oraz odpowiedniej części Europejskiego Systemu Zbierania Informacji Ekonomicznych dotyczących Środowiska – SERIEE, wdrażanego przez Unię Europejską - Eurostat we współpracy z OECD (porównania międzynarodowe nakładów na ochronę środowiska) i stanowiącego integralną część wdrażanego Europejskiego Systemu Statystycznego.
Opracowywane będą moduły rachunków ekonomicznych środowiska wymagane przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 691/2011 z dnia 6 lipca 2011 r. w sprawie europejskich rachunków ekonomicznych środowiska (Dz.U. UE L 192 z 22.7.2011).
W ramach badania Zielona gospodarka w Polsce opracowywane będą wskaźniki w czterech obszarach tj.: kapitału naturalnego, środowiskowej efektywności produkcji, środowiskowej jakości życia ludności oraz polityk gospodarczych i ich następstw. Prezentowane miary mogą być wykorzystywane do monitorowania stanu zielonej gospodarki w Polsce i powinny wspierać proces podejmowania decyzji przez podmioty realizujące politykę gospodarczą i ekologiczną w zakresie dotyczącym zielonej gospodarki.
Uzyskane wyniki z badań statystycznych realizowanych przez GUS i inne uprawnione organy oraz ze źródeł administracyjnych i Państwowego Monitoringu Środowiska będą publikowane w rocznikach statystycznych, w kompleksowym opracowaniu GUS Ochrona Środowiska (dostępnym także w Internecie) oraz w opracowaniach regionalnych US, jak: roczniki statystyczne województw, opracowania zbiorcze lub problemowe poświęcone ochronie środowiska, monitorowaniu zielonej gospodarki oraz w publikacjach Ministerstwa Środowiska i Inspekcji Ochrony Środowiska. Wcześniej wyniki badań z poszczególnych sprawozdań GUS mogą być udostępniane sukcesywnie w miarę realizacji opracowań, już od końca kwietnia 2019 r. w formie tabulogramów i na nośnikach magnetycznych.
 

Przemiany polityczne i gospodarcze wymagają stałej obserwacji i analiz statystycznych jako podstawowego źródła informacji. Dotyczy to przede wszystkim zmian w strukturze organizacyjnej, a także własnościowej gospodarki, dynamiki i struktury jednostek gospodarczych, ich przemieszczeń sektorowych oraz tendencji rozwojowych w wymienionych przekrojach.
Organizacja władzy państwowej i zachodzące w niej zmiany, podobnie jak sektory gospodarcze państwa, wymagają opisu statystycznego. Badania statystyczne obejmują zatem wybory do organów przedstawicielskich (Prezydenta, Sejmu i Senatu RP), działalność Parlamentu, jego komisji, klubów poselskich i senackich, charakterystykę posłów i senatorów według cech społeczno-demograficznych oraz działalność Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich i Najwyższej Izby Kontroli.
W samorządzie terytorialnym, jako integralnym segmencie systemu organizacji i zarządzania państwa, objęto badaniami organy stanowiące i kontrolne oraz wykonawcze. Zakres badań dotyczy społecznych i demograficznych cech radnych wszystkich szczebli samorządu terytorialnego oraz członków zarządów dzielnic miasta stołecznego Warszawy, powiatów i województw. Zbiorowość radnych ujęto według płci, wieku, wykształcenia i grup zawodów.
Jednostkami pomocniczymi w gminach są między innymi sołectwa. Wyniki badania z tego zakresu prezentują liczbę sołectw samorządu gminnego oraz cechy demograficzne sołtysów.
Istotnym przejawem demokratyzacji życia publicznego są referenda przeprowadzane przez wspólnoty samorządowe. Badania statystyczne w tym zakresie pozwalają uzyskać informacje o liczbie, powodach i uzyskanej frekwencji referendów.
Wyniki badania stanu planowania i zagospodarowania przestrzennego w gminach i skutków realizacji przyjętych ustaleń umożliwiają śledzenie zmian zachodzących w gospodarce przestrzennej na poziomie lokalnym. Metodologia badania ustalana jest przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego.
Upowszechnianie wyników badania Grunty komunalne z zakresu powierzchni gruntów gmin i związków międzygminnych wg wybranych grup i podgrup rejestrowych jest realizowane w oparciu o metodologię pozyskiwanych danych z systemu ewidencji gruntów i budynków otrzymanych z Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii.
 

Badania dotyczące przestępczości i wymiaru sprawiedliwości realizowane są w oparciu o sprawozdawczość prowadzoną przez: Ministerstwo Sprawiedliwości, Komendę Główną Policji, Prokuraturę Krajową, Komendę Główną Straży Granicznej, Ministerstwo Finansów, Kancelarię Prezydenta RP, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, Naczelną Radę Adwokacką, Ministerstwo Edukacji Narodowej, jednostki organizacyjne organów centralnych - inne niż prokurator - prowadzące postępowania przygotowawcze: organy Inspekcji Handlowej, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, naczelnicy urzędów skarbowych i naczelnicy urzędów celno-skarbowych, Straż Leśna Lasów Państwowych, Państwowa Straż Łowiecka, organy parków narodowych.

Badania z zakresu przestępczości i wymiaru sprawiedliwości dotyczą:
- działań policji i prokuratury w zakresie przestępstw, wyników postępowania przygotowawczego, wskaźników wykrywalności sprawców przestępstw, według obszarów właściwości prokuratur regionalnych,
- wszczętych i zakończonych postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa prowadzonych m.in. przez Straż Graniczną, organy Inspekcji Handlowej, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, organy parków narodowych,
- postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe prowadzonych przez naczelników urzędów skarbowych i naczelników urzędów celno-skarbowych,
- działalności sądów powszechnych i wojskowych,
- działalności Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych,
- działalności powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury,
- spraw rozpatrywanych w wymiarze sprawiedliwości według struktury organizacyjnej oraz właściwości rzeczowej,
- powołań do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego,
- zatrudnienia i wynagrodzeń pracowników sądownictwa i prokuratury, Służby Więziennej,
- zatrudnienia w Policji,
- orzeczeń sądów pierwszej instancji i prawomocnych skazań osób dorosłych w sprawach karnych, orzeczeń w sprawach nieletnich, uwzględniając dane osobopoznawcze w przekroju terytorialnym,
- wykonywania orzeczeń sądowych przez sądy, zakłady karne i zakłady dla nieletnich,
- zakładów karnych, aresztów śledczych, zakładów dla nieletnich,
- opiniodawczych zespołów sądowych specjalistów,
- działalności komorników oraz notariuszy,
- liczby młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii oraz ich wychowanków; liczby szkół i uczniów w tych placówkach.

Z resortu spraw wewnętrznych i administracji GUS otrzymuje informacje dotyczące:
- pełnozatrudnionych wg poziomu wykształcenia,
- zatrudnienia i wynagrodzenia,
- pracowników medycznych służby zdrowia,
- ambulatoryjnej opieki zdrowotnej,
- stacjonarnej opieki zdrowotnej służby zdrowia,
- zarejestrowanej działalności Państwowej Straży Pożarnej,
- pożarów zarejestrowanych przez Państwową Straż Pożarną,
- działalności prewencyjnej Państwowej Straży Pożarnej,
- zamachów samobójczych usiłowanych i dokonanych oraz wypadków tonięcia.

Rozwój badań w obszarze gospodarki społecznej w polskiej statystyce publicznej został zaplanowany jako wieloetapowy proces, którego początkiem były badania sektora non-profit i przyjęta w 2009 r. przez Radę Statystyki Strategia rozwoju badań statystyki publicznej w zakresie trzeciego sektora i kapitału społecznego. Strategia była odpowiedzią na wzrastające zainteresowanie problematyką społeczeństwa obywatelskiego oraz zapotrzebowanie na wyniki opisujące potencjał społeczno-ekonomiczny podmiotów gospodarki społecznej, a także służące do monitorowania ich roli w realizacji polityk publicznych i świadczeniu usług społecznych oraz w tworzeniu kapitału społecznego.
Prowadzone przez Departament Badań Społecznych i Warunków Życia GUS we współpracy z Urzędem Statystycznym w Krakowie od 2009 r. w oparciu o wypracowaną metodologię systematyczne badania organizacji sektora non-profit (sprawozdania serii SOF), w tym objętych ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, podlegają stałemu rozszerzaniu w zakresie podmiotowym i przedmiotowym, jak również doskonaleniu pod względem metodologicznym i organizacyjnym.
Celem badania Stowarzyszenia, fundacje, samorząd gospodarczy i zawodowy oraz społeczne jednostki wyznaniowe jest dostarczenie informacji charakteryzujących wybrane rodzaje organizacji sektora non-profit: stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne, fundacje, społeczne podmioty wyznaniowe, samorząd gospodarczy i zawodowy, a także określenie ich potencjału ekonomicznego i społecznego oraz skali i warunków prowadzonej działalności. Fundacje, stowarzyszenia, podobne organizacje społeczne oraz jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych badane są na formularzu SOF-1 od 2009 r., natomiast od 2011 r. przy pomocy formularza SOF-4 badane są również organizacje pracodawców oraz samorządu gospodarczego i zawodowego.
W celu pozyskania informacji charakteryzujących działalność wybranych rodzajów organizacji sektora non-profit w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi i informacyjnymi, a także opracowania wskaźników kapitału społecznego oraz funkcjonowania mechanizmu 1%, zbiorowość fundacji, stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych oraz jednostek organizacyjnych kościoła i związków wyznaniowych od 2012 r., a także samorządu gospodarczego i zawodowego od 2014 r., zostały także objęte nowym sprawozdaniem SOF-5. Dodatkowo realizowany jest cyklicznie załącznik do SOF-5 (formularz SOF-5SN) dotyczący funkcjonowania stowarzyszeń zrzeszających przedstawicieli mniejszości narodowych, etnicznych oraz cudzoziemców.
W 2013 r. zostało wprowadzone badanie kolejnej grupy podmiotów - partii politycznych (formularz SOF-3). Dopełnieniem badań zbiorowości sektora non-profit było badanie związków zawodowych po raz pierwszy przeprowadzone w 2014 r. (formularz SOF-2).
Zgodnie z zaleceniem Rady Statystyki z 2016 r. w programie badań statystycznych statystyki publicznej w 2018 r. objęto wspólnym badaniem organizacje pracodawców i związków zawodowych. Na bazie integracji sprawozdań SOF-2 dla związków zawodowych i mutacji SOF-4 dla organizacji pracodawców wprowadzono badanie Partnerzy dialogu społecznego - organizacje pracodawców i związki zawodowe.
Od 2013 r. realizowane jest coroczne badanie jednostek nowej gospodarki społecznej obejmujące centra integracji społecznej, warsztaty terapii zajęciowej, zakłady aktywności zawodowej oraz od 2015 r. kluby integracji społecznej. Badanie ukazuje potencjał i różnorodność jednostek reintegracyjnych zajmujących się aktywizacją społeczną poprzez pracę grup marginalizowanych społecznie. Oparcie badania na źródłach administracyjnych pozwala wykorzystać w celach statystycznych istniejące zasoby danych (m.in. z Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), opracować je i opublikować łącznie, zachowując równocześnie niskie koszty i nie obciążając obowiązkiem statystycznym kolejnych grup podmiotów.
Ponadto w obszarze gospodarki społecznej realizowane jest badanie pracy niezarobkowej poza gospodarstwem domowym (PNZ) jako badanie ankietowe ludności dotyczące wolontariatu (pracy społecznej), tj. aktywności ludności w ramach działalności organizacji pozarządowych, jednostek organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych oraz innych podmiotów gospodarki społecznej, jak również pomocy świadczonej członkom rodziny niewchodzącym w skład własnego gospodarstwa domowego, przyjaciołom, sąsiadom i osobom nieznajomym. Badanie to realizowane jest zgodnie ze standardami metodologicznymi przyjętymi przez Międzynarodową Organizację Pracy w cyklu co 5 lat (dotychczas w 2011 r. i 2016 r.).
Równocześnie prowadzone są prace analityczno-metodologiczne mające na celu integrację informacji o sektorze non-profit, społecznych aspektach działalności spółdzielczości i innych podmiotach gospodarki społecznej, pozyskiwanych z badań statystycznych oraz źródeł administracyjnych. Prowadzone są również prace doskonalące metodologię badania społecznego pracy niezarobkowej w gospodarstwach domowych.
 

Funkcjonowanie rodzin w Polsce jest od wielu lat przedmiotem zainteresowania znacznej grupy odbiorców danych zarówno administracji publicznej jak i ośrodków naukowo-badawczych. Realizacja badań dotyczących problematyki rodzin umożliwia prowadzenie obserwacji warunków życia rodzin w powiązaniu z zachodzącymi procesami demograficzno-społecznymi i ekonomicznymi. W rezultacie dostarcza organom władzy i administracji państwowej informacje pomocne w kreowaniu polityki rodzinnej i społecznej.
Odpowiedzią na zapotrzebowanie na informacje o rodzinach są badania dotyczące rodzin w Polsce, których celem jest analiza warunków życia rodzin w oparciu o dane pozyskiwane z rejestrów i systemów administracyjnych poszczególnych resortów oraz badań ankietowych i spisów powszechnych ludności i mieszkań.
Tematyka badań obejmuje min. podstawowe informacje o strukturze i cechach społeczno-demograficznych i ekonomicznych polskich rodzin, wydatki na politykę rodzinną, w tym na świadczenia pieniężne oraz usługi społeczne na rzecz rodziny.
W 2018 roku zadania badawcze, w tym również o charakterze metodologicznym, będą miały na celu:
- systematyczne doskonalenie metod i narzędzi badawczych w celu poprawy jakości danych z obszaru charakterystyki rodzin;
- poszukiwanie nowych, pozastatystycznych źródeł informacji, tj. rejestrów lub systemów informacyjnych, które mogłyby dostarczać dobrych jakościowo informacji z tego zakresu;
- wykorzystanie dostępnych źródeł danych administracyjnych dla opracowywania informacji wynikowych z zakresu charakterystyki rodzin;
- poprawę jakości rejestrów i systemów administracyjnych zawierających informacje niezbędne dla opracowania danych wynikowych o rodzinach - poprzez pogłębienie współpracy z gestorami systemów administracyjnych, w szczególności z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Biorąc pod uwagę potrzeby informacyjne w wyżej wymienionym zakresie w 2018 r. będą prowadzone badania w zakresie:
- świadczenia wychowawczego, dodatków wychowawczych i dodatku do zryczałtowanej kwoty,
- świadczeń rodzinnych,
- świadczeń z funduszu alimentacyjnego,
- form opieki nad dzieckiem do lat 3,
- form wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej,
- form sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnieniu jej pełnoletnich wychowanków,
- realizacji zadań w zakresie postępowania adopcyjnego.

Świadczenie wychowawcze, dodatek wychowawczy i dodatek do zryczałtowanej kwoty
Badanie ma na celu pozyskanie informacji na temat wydatków budżetu państwa na świadczenia wychowawcze skierowane do rodzin posiadających dzieci w wieku do 18 roku życia oraz zapewnienie informacji niezbędnych do monitorowania zmian poziomu i częstości korzystania ze świadczeń wychowawczych, dodatku wychowawczego i dodatku do zryczałtowanej kwoty a także do identyfikacji rodzin posiadających dzieci na utrzymaniu pobierających świadczenia wychowawcze, rodzinnych form pieczy zastępczej oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego pobierających dodatek wychowawczy i dodatek do zryczałtowanej kwoty. Dane te pozwolą m.in. na ustalenie przeciętnego poziomu świadczeń oraz na określenie dynamiki zmian.
MRPiPS bada:
- wydatki budżetu państwa na świadczenia wychowawcze, dodatki wychowawcze, dodatki do zryczałtowanej kwoty,
- przeciętną miesięczną liczbę wypłaconych świadczeń wychowawczych, dodatków wychowawczych, dodatków do zryczałtowanej kwoty,
- rodziny pobierające świadczenia wychowawcze i strukturę społeczno-ekonomiczną tych rodzin,
- rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka pobierające dodatek wychowawczy,
- placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego pobierające dodatek do zryczałtowanej kwoty,
- dzieci, na które pobierane są świadczenia wychowawcze, dodatki wychowawcze i dodatki do zryczałtowanej kwoty.
Badanie w zakresie świadczenia wychowawczego oparte jest na danych gromadzonych w Centralnej Aplikacji Statystycznej w obszarze Świadczenie wychowawcze, a w zakresie dodatków wychowawczych i dodatków do zryczałtowanej kwoty w Centralnej Aplikacji Statystycznej w obszarze Wspieranie rodziny i system pieczy zastępczej.

Świadczenia rodzinne
MRPiPS zapewnia dane dotyczące wydatków państwa na świadczenia pieniężne skierowane do rodzin wychowujących dzieci oraz na temat liczby wypłaconych świadczeń (zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami, świadczeń opiekuńczych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego). Badanie oparte na danych z systemu informacyjnego MRPiPS: Krajowego Systemu Monitoringu Świadczeń Rodzinnych oraz na danych ze sprawozdań rzeczowo-finansowych z realizacji świadczeń rodzinnych zapewnia informacje niezbędne do monitorowania zmian poziomu i częstości korzystania ze świadczeń rodzinnych w przekroju gmin. Badanie umożliwia także identyfikację i charakterystykę rodzin korzystających ze wsparcia finansowego państwa i dostarcza informacji o dzieciach, na które rodziny otrzymują zasiłek rodzinny.

Formy opieki nad dziećmi do lat 3
Główny Urząd Statystyczny (GUS) nadal będzie prowadził obserwację statystyczną żłobków oraz klubów dziecięcych. Celem badania jest uzyskanie informacji o sieci oraz działalności placówek będących częścią systemu dziennej opieki nad małym dzieckiem. Dane pozwolą na uzyskanie informacji o liczbie i czasie pracy placówek, organach założycielskich, miejscach w placówkach, dzieciach przebywających i wypisanych w ciągu roku, zatrudnionym personelu oraz o udogodnieniach dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Wyniki badania są wykorzystywane na potrzeby organów samorządowych. Wybrane dane są przekazywane również do UNICEF-u i OECD. Wybrane dane są przekazywane również do Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF) i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Piecza zastępcza
Badania MRPiPS z zakresu pieczy zastępczej oraz pracy z rodziną mają na celu uzyskanie niezbędnych informacji pozwalających na monitoring sytuacji dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, stanu wydatków pokrytych z budżetu państwa, jak również wykorzystania pozyskanych danych przy przygotowywaniu informacji z realizacji ustawy. Dane uzyskane ze sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, realizowanych z budżetu państwa oraz ze środków budżetów jednostek samorządu terytorialnego, są niezbędne podczas prac nad nowelizacjami ustaw, gdyż zawierają informacje dające możliwość określenia skutków finansowych proponowanych zmian.
MRPiPS zbiera dane na temat:
- rodzin wspierających,
- korzystających z placówek wsparcia dziennego,
- rodzin naturalnych, na rzecz których prowadzone są działania uregulowane Ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575 z późn. zm.),
- dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej z uwzględnieniem formy pieczy, wieku dziecka, przyczyn umieszczenia,
- dzieci cudzoziemskich i małoletnich matek,
- liczby rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka z uwzględnieniem liczby przyjętych dzieci,
- liczby placówek opiekuńczo-wychowawczych,
- liczby miejsc i liczby dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, z uwzględnieniem pełnionej przez pieczę zastępczą funkcji,
- liczby osób zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
- działalności ośrodków adopcyjnych, poradnictwa, prowadzonych szkoleń, liczby przysposobień i konsultacji postadopcyjnych,
- form organizacji profilaktyki pracy z rodziną oraz pieczy zastępczej (asystenci rodziny, koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorzy rodzinnej pieczy zastępczej) od gmin, powiatów oraz samorządów województwa - obowiązek sprawozdawczy gmin, powiatów i samorządów województwa określony w projekcie rozporządzenia wynika odpowiednio z art. 176 pkt 6, 180 pkt 14 i 183 pkt 4 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697 z późn. zm.). Ponadto zadaniem wojewody, zgodnie z ustawą, jest przekazywanie wyżej wymienionych sprawozdań ministrowi właściwemu do spraw rodziny. Wojewoda przekazywać będzie te sprawozdania jako sprawozdania zbiorcze, wykorzystując wzory właściwe dla każdej jednostki samorządu terytorialnego.
Badania z zakresu pieczy zastępczej prowadzone są przez GUS metodą pełną i obejmują rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka (badanie rodzinnej pieczy zastępczej) oraz placówki mające na celu zapewnienie pomocy dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej (badanie instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz placówek wsparcia dziennego).
Badanie Rodzinnej pieczy zastępczej obejmuje wszystkie rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka, za które dane podaje zbiorczo organizator rodzinnej pieczy zastępczej. Dane pozwalają określić liczbę rodzinnych domów dziecka i rodzin poszczególnych typów, wiek i płeć osób tworzących rodzinę zastępczą oraz rodzinny dom dziecka, wiek, płeć oraz inne cechy dzieci objętych rodzinną pieczą zastępczą, przyczyny opuszczenia rodzinnej pieczy zastępczej.
Zasięg badania Instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz placówek wsparcia dziennego obejmuje placówki (wsparcia dziennego, placówki opiekuńczo-wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne i interwencyjne ośrodki preadopcyjne) dostarczając informacji na temat liczby i typu jednostek zapewniających opiekę, liczby i cech społeczno-demograficznych wychowanków, dla których organizowana jest pomoc w takiej formie, przyczyn opuszczenia placówek.

Badania dotyczące ludności i procesów demograficznych na 2018 rok stanowią kontynuację dotychczasowych prac badawczych, przy jednoczesnym zwróceniu szczególnej uwagi na te obszary badań i analiz, które wymagają zmodyfikowania z racji zmian, jakie zachodzą w życiu społeczno-gospodarczym, jak również na te, które wymagają zmiany stosowanej metodologii lub wdrożenia nowych badań. Zmiany wprowadzane w metodologii badań są najczęściej wynikiem wdrażania rozporządzeń Unii Europejskiej oraz międzynarodowych rekomendacji, a także pozyskiwania nowych źródeł informacji statystycznych.
Badania statystyczne planowane do realizacji w 2018 roku są zgodne z kierunkowymi założeniami społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz rekomendacjami Unii Europejskiej. Przewidywane kierunki rozwoju badań demograficznych opierają się na realizacji istniejących zobowiązań krajowych i międzynarodowych, jak również na analizie potrzeb informacyjnych zgłaszanych przez użytkowników danych statystycznych.
W 2018 roku zadania badawcze, w tym również o charakterze metodologicznym, będą miały na celu:
- systematyczne doskonalenie metod i narzędzi badawczych w celu poprawy jakości danych z zakresu ruchu naturalnego oraz migracji;
- poszukiwanie nowych, pozastatystycznych źródeł informacji, tj. rejestrów lub systemów informacyjnych, które mogłyby dostarczać dobrych jakościowo informacji z zakresu demografii oraz migracji;
- prowadzenie prac przygotowawczych do spisu ludności i mieszkań 2021 r.;
- monitorowanie wyników prognozy ludności na lata 2014-2050 opracowanej na bazie ostatecznych wyników spisu ludności 2011 r.;
- prowadzenie analiz dotyczących aktualnej sytuacji demograficznej oraz perspektyw rozwoju ludności przy uwzględnieniu przebiegu procesów demograficznych w retrospekcji oraz w powiązaniu z sytuacją społeczno-gospodarczą kraju;
- prowadzenie szacunków zjawisk związanych z migracjami.
Badania demograficzne w programie na rok 2018 skupiają się w następujących obszarach tematycznych:
- ruch naturalny ludności, tj. urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody i separacje prawne,
- migracje ludności (wewnętrzne i zagraniczne), zasoby migracyjne w Polsce, w tym cudzoziemcy, repatriacja oraz Polacy i Polonia na świecie,
- bilanse i szacunki stanu i struktury ludności,
- charakterystyka społeczno-demograficzna i ekonomiczna ludności i gospodarstw domowych,
- charakterystyka demograficzno-społeczna rodzin,
- trwanie życia oraz prognozy demograficzne ludności i gospodarstw domowych.

Ruch naturalny ludności
Podstawową część badań w zakresie ludności i procesów demograficznych stanowi między innymi bieżąca obserwacja zjawisk określanych mianem ruchu naturalnego. W programie badań są to tematy:
- Urodzenia. Dzietność,
- Małżeństwa. Rozwody. Separacje,
- Zgony. Umieralność. Trwanie życia.
Badania dotyczące statystyki ludności w zakresie urodzeń, zgonów, małżeństw, separacji i rozwodów są badaniami pełnymi, prowadzonymi przy wykorzystaniu aplikacji zewnętrznych Baza Usług Stanu Cywilnego (BUSC) oraz Aplikacja Podstawowa dla Sądów Okręgowych (APSAD). Wszystkie dane są przekazywane w postaci elektronicznej.
W 2018 r. w zakresie badań dotyczących ruchu naturalnego ludności doskonalona będzie współpraca z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwem Cyfryzacji, Ministerstwem Sprawiedliwości, Urzędami Stanu Cywilnego oraz Ministerstwem Zdrowia w zakresie poprawy źródeł i zakresu danych. Metodologia badań dotyczących urodzeń, zgonów, małżeństw, separacji i rozwodów, jak i zakres tematyczny tych badań, są zgodne z zaleceniami międzynarodowymi Unii Europejskiej oraz ONZ.
Na podstawie bieżących danych z ruchu naturalnego i migracji oraz wyników bilansów ludności opracowywane są współczynniki charakteryzujące poszczególne procesy demograficzne, takie jak: umieralność, dzietność, zawieranie małżeństw, itp. - zarówno współczynniki syntetyczne, jak też współczynniki cząstkowe, wyznaczane dla grup wieku.
W zakresie dzietności prezentowane są współczynniki reprodukcji ludności (zastępowalności pokoleń) oraz płodności kobiet według wieku. Dodatkowo opracowywane są kohortowe współczynniki dzietności, umożliwiające ujęcie dzietności według generacji kobiet.
W obszarze umieralności opracowuje się współczynniki zgonów według płci i wieku oraz według przyczyn zgonów, przy czym stosowana jest także metoda standaryzacji współczynników umieralności (eliminująca wpływ różnych struktur wieku ludności na poziom współczynnika umieralności), która umożliwia dokonywanie porównań w czasie i przestrzeni.

Migracje ludności
Statystyka migracji ludności obejmuje przemieszczenia ludności zarówno w granicach kraju, jak i poza granice. W programie badań są to tematy:
- Migracje wewnętrzne ludności,
- Migracje zagraniczne ludności,
- Zasoby migracyjne w Polsce,
- Polacy i Polonia na świecie.
Badania składające się na ten obszar dostarczają spójnej, kompleksowej i szerokiej informacji o przemieszczeniach terytorialnych ludności związanych z trwałą (definitywną) lub czasową zmianą miejsca zamieszkania.
W 2018 roku główne prace będą koncentrowały się na:
- szerszym wykorzystaniu pozastatystycznych źródeł informacji, w powiązaniu z oceną jakości danych pochodzących z tych źródeł,
- udoskonalaniu metody i narzędzi pozyskiwania danych w celu poprawy jakości statystyki migracji zagranicznych i wewnętrznych, w związku ze zobowiązaniami wynikającymi z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 862/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego statystyk z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1260/2013 z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie statystyk europejskich w dziedzinie demografii,
- opracowywaniu szacunków emigracji Polaków za granicę (krótko- i długookresowej) oraz liczby cudzoziemców na rynku pracy,
- szerszym wykorzystaniu wyników badań naukowych realizowanych poza statystyką publiczną. Badania akademickie mogą być wykorzystywane jako źródło pogłębionej wiedzy na temat określonych form migracji, uwarunkowań procesów migracji, planów migracyjnych, czy pogłębionej charakterystyki wybranych grup migrantów,
- kontynuacji współpracy z instytucjami odpowiedzialnymi za gromadzenie danych o migracjach (tj. z Ministerstwem Cyfryzacji, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Urzędem do Spraw Cudzoziemców) w celu rozszerzenia danych (charakterystyki demograficzno-społecznej i ekonomicznej) o osobach migrujących.

Bilanse i szacunki ludności
Badania prowadzone w zakresie tego tematu dostarczają informacji:
- dotyczących stanu i struktury ludności zamieszkałej według płci i wieku oraz rozmieszczenia terytorialnego według podstawowych jednostek podziału administracyjnego kraju, tj. od poziomu gmin - opracowywanych metodą bilansową,
- dotyczących stanu i struktury rezydentów według płci i wieku oraz rozmieszczenia terytorialnego według podstawowych jednostek podziału administracyjnego kraju, tj. od poziomu gmin - opracowywanych metodą bilansową,
- o strukturze ludności według poziomu wykształcenia i stanu cywilnego - na podstawie szacunków.
Badania z zakresu bilansu ludności oraz charakterystyki demograficzno-społecznej są badaniami wtórnymi. Źródłem informacji jest wtórne wykorzystanie danych pozyskanych ze spisu ludności i mieszkań 2011 oraz bieżących badań z ruchu naturalnego i migracji ludności oraz innych badań o tematyce społecznej.
W 2018 r. kontynuowana będzie praca metodologiczna dotycząca opracowania metody szacowania stanu i struktury ludności według rzeczywistego miejsca pobytu z uwzględnieniem kryterium przebywania/nieobecności 12 miesięcy.

Charakterystyka społeczno-demograficzna i ekonomiczna ludności, gospodarstw domowych i rodzin
Ważnym elementem badań demograficznych są szacunki stanu i struktury ludności opracowywane w okresach między kolejnymi spisami. Na bazie wyników NSP 2011, bieżących badań demograficzno-społecznych, badań ankietowych oraz innych dostępnych źródeł pozastatystycznych prowadzone są szacunki m.in.:
- ludności według stanu cywilnego prawnego,
- ludności w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia,
- liczby i struktury gospodarstw domowych.
W 2018 roku kontynuowane będą prace analityczne oparte na wynikach NSP 2011 oraz informacjach pozyskiwanych z badań bieżących oraz rejestrów administracyjnych - w odniesieniu do charakterystyki społeczno-demograficznej rodzin oraz wybranych grup ludności, w tym dzieci i młodzieży, osób starszych i niepełnosprawnych itp.
Prowadzone będą również prace analityczne dotyczące sytuacji społeczno-demograficznej i ekonomicznej osób starszych.

Prognozy demograficzne
Prognozy demograficzne są opracowywane cyklicznie co 3-5 lat. Zrealizowanie badania wymaga przeprowadzenia wieloaspektowych analiz tendencji zmian w zakresie dzietności, umieralności, migracji stałych i czasowych, wewnętrznych i zagranicznych. W analizach dzietności uwzględniane są zarówno zmiany postaw prokreacyjnych, jak i obserwowane zmiany w zakresie tworzenia i rozpadu rodzin, problemy godzenia pracy z obowiązkami rodzinnymi, jak i szeroko pojęta polityka społeczna państwa. Analiza umieralności opiera się głównie na ocenie opóźnienia Polski w stosunku do poziomu europejskiego. Analiza migracji poza dostępem do źródeł danych krajowych i zagranicznych - wymaga śledzenia rządowych programów rozwoju regionalnego oraz rozwoju regionalnych rynków pracy.
Prognozy gospodarstw domowych oparte są na analizie zmian struktury gospodarstw domowych, głównie na podstawie wyników spisów.
W 2018 roku będą monitorowane wyniki prognozy na lata 2014-2050 opracowanej na bazie ostatecznych wyników spisu ludności 2011 r.

Prace przygotowawcze do spisu ludności i mieszkań 2021
W 2018 r. kontynuowane będą prace metodologiczne w celu ustalenia zakresu tematycznego spisu i formy opracowania wyników spisu - w nawiązaniu do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 763/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie spisów ludności i mieszkań. Kontynuowana będzie współpraca z gestorami danych administracyjnych w celu poprawy jakości rejestrów, w tym możliwości rozszerzenia zakresu danych rejestrowanych w źródłach administracyjnych.

Analizy demograficzno-społeczne
Analiza zjawisk i procesów demograficzno-społecznych w latach międzyspisowych jest stałą pozycją w badaniach demograficznych. W pracach analitycznych w roku 2018 wykorzystywane będą przede wszystkim wyniki badań bieżących, pozwalające obserwować trendy zjawisk demograficznych, i śledzić zmiany w uwarunkowaniach kształtujących procesy ludnościowe.
Główne kierunki analiz w 2018 roku - podobnie jak w latach ubiegłych - dotyczyć będą prowadzenia analiz wyników badań zjawisk i procesów demograficznych w powiązaniu z innymi procesami społecznymi, a zwłaszcza:
- kształtowania się bieżącej sytuacji demograficznej,
- zmian w procesach dzietności, umieralności, tworzenia i rozpadu rodzin,
- monitorowania sytuacji osób starszych i osób niepełnosprawnych,
- powiązań pomiędzy migracjami ludności (wewnętrznymi i zagranicznymi) a rozwojem procesów demograficzno-społecznych,
- sytuacji demograficzno-społecznej Polski na tle wybranych krajów europejskich, w tym krajów należących do Unii Europejskiej oraz obszaru EEA,
- zróżnicowania regionalnego procesów demograficznych w Polsce.

Badania w ramach tej grupy tematycznej stanowią kontynuację prac zainicjowanych na początku lat 90, wprowadzających problematykę wyznaniową i narodowościową do obszaru systematycznej obserwacji, prowadzonej przez statystykę publiczną.
W 2018 roku blok ten obejmuje obszar tematyczny - statystyka wyznań religijnych.
W 2018 roku będą realizowane następujące zadania w zakresie tematyki wyznaniowej:
- działania na rzecz poprawy jakości danych uzyskiwanych od dużych wyznań - wsparcie metodologiczne dla prowadzonych przez nie statystyk wewnętrznych;
- zgromadzenie, przetworzenie oraz analiza danych z badań ankietowych oraz danych otrzymanych z Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego;
- kontynuacja prac na rzecz udoskonalania metod pozyskiwania danych, w tym zwiększania poziomu zwrotu ankiet.
Podstawowym i cyklicznym źródłem informacji o strukturze wyznaniowej ludności Polski (obok pytania o wyznanie w ramach Narodowego Spisu Powszechnego) jest badanie statystyczne Wyznania religijne w Polsce, w ramach którego dane o stanie i działalności kościołów i związków wyznaniowych w wyłączeniem Kościoła katolickiego pozyskiwane są bezpośrednio od organizacji wyznaniowych. Badanie umożliwia stałą obserwację liczby kościołów i związków wyznaniowych w Polsce oraz ustalanie zmian, jakie zachodzą w ich liczebności i strukturze. Podstawowym założeniem metodologicznym jest pozyskiwanie informacji na zasadzie dobrowolności, poszanowania niezależności i autonomii wyznań, co powinno sprzyjać poprawie wiarygodności danych.
Niezależnie od struktury wyznaniowej oraz liczebności wyznań mniejszościowych niezwykle duże znaczenie w warunkach polskich ma wiedza o istnieniu i funkcjonowaniu instytucji i struktur życia religijnego, w ramach których działa ponad 90% ludności kraju, tj. w ramach czterech obrządków Kościoła katolickiego. Dlatego z badań wyznań religijnych wyodrębniony został temat Statystyka obrządków Kościoła katolickiego w Polsce. Kościół katolicki samodzielnie gromadzi dane statystyczne dzięki pracy Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Część z tych danych przekazywana jest co roku dla potrzeb statystyki publicznej. Konieczność dostosowania danych o Kościele w Polsce do standardów stosowanych przez Centralne Biuro Statystyczne Kościoła w Watykanie, spowodowała zmianę w sposobie ich gromadzenia i udostępnianiu przez ISKK. Dzięki temu GUS - na mocy porozumienia z ISKK - ma dostęp do znacznie pełniejszych niż dotychczas oficjalnych danych o Kościele w Polsce. Podjęte przez GUS prace metodologiczne prowadzą do stworzenia warunków oraz wypracowania procedur gromadzenia bardziej wyczerpujących i zarazem wiarygodnych danych statystycznych również o obrządkach wschodnich Kościoła katolickiego.
Badania prowadzone w ramach statystyki wyznań i religijności mają na celu dostarczenie statystycznej wiedzy na temat funkcjonujących w Polsce kościołów i związków wyznaniowych oraz systematyczną obserwację zmian zachodzących w tym zakresie. Gromadzone w toku badań dane statystyczne pozwalają charakteryzować poszczególne wyznania pod względem liczby wyznawców, duchownych, parafii, struktur organizacyjnych i terytorialnego rozmieszczenia.
Rezultaty badań statystycznych z tego zakresu wychodzą naprzeciw szerokiemu zapotrzebowaniu na usystematyzowane i zobiektywizowane informacje na temat działających w Polsce instytucji wyznaniowych oraz form i stopnia zaangażowania religijnego społeczeństwa polskiego. Potrzebę posiadania informacji o wyznaniach religijnych zgłaszają z jednej strony organizacje międzynarodowe, takie jak Rada Europy, a z drugiej instytucje krajowe: rządowe, placówki naukowo-badawcze, pracowników naukowych oraz media publiczne.
 

Zmiany, jakie dokonują się w polskiej gospodarce znajdują bezpośrednie odzwierciedlenie w sytuacji na rynku pracy. Statystyka rynku pracy stara się zatem pokazać nie tylko wszechstronną analizę podstawowych wydarzeń na rynku pracy, ale także wpływ głównych czynników determinujących obserwowane zmiany.
Dotychczasowy proces doskonalenia statystyki pracy doprowadził do wykrystalizowania się zasadniczego trzonu badań rynku pracy, który zaspokaja najważniejsze potrzeby użytkowników i spełnia wymogi statystycznych standardów międzynarodowych.
Badania rynku pracy prowadzone w GUS spełniają coraz ważniejszą rolę nie tylko przy diagnozie wydarzeń na rynku pracy, ale także przy podejmowaniu decyzji społeczno-ekonomicznych na różnym szczeblu społecznej organizacji. Z tego zapewne powodu pojawiają się coraz większe oczekiwania dotyczące zakresu, szczegółowości i przestrzennej dezagregacji wyników badań GUS. Oczekiwania te są również bodźcem do coraz szerszego wykorzystywania administracyjnych źródeł danych w badaniach statystycznych, w tym do pozyskiwania informacji z zakresu rynku pracy z rejestrów administracyjnych.
Potrzeby użytkowników są dla GUS niezwykle inspirujące i traktowane jako wyzwanie badawcze. Wszystkie dotychczasowe prace modernizacyjne w zakresie badania rynku pracy zmierzały do lepszego zaspokojenia potrzeb informacyjnych. Należy jednak zauważyć, że możliwości badawcze GUS są ograniczone z różnych względów, także ze względu na istotę badań statystycznych. Warto więc podkreślić, że statutowe (programowe) badania rynku pracy prowadzone przez GUS powinny zaspokoić najważniejsze potrzeby w zakresie diagnozy rynku pracy, łącznie z uwarunkowaniami i konsekwencjami dokonujących się zmian.
W 2018 r. będziemy koncentrować się na dalszym doskonaleniu jakości pozyskiwanych danych, uszczegóławianiu informacji o rynku pracy, zwłaszcza w przekroju terytorialnym i zawodowym, pogłębieniu integracji różnych źródeł informacji, zwiększeniu zakresu wykorzystywania wtórnych źródeł informacji oraz szerszym wykorzystaniu innych dziedzin statystyki do opisu uwarunkowań zmian sytuacji na rynku pracy.
Biorąc pod uwagę omówione przesłanki, w 2018 r. realizowane będą następujące obszary badania rynku pracy:
- podaż zasobów pracy,
- popyt na pracę,
- warunki i czas pracy.
Prowadzone będą także prace metodologiczne pozwalające na merytoryczne rozwijanie wybranych zagadnień, a także przygotowanie do spisu ludności i mieszkań 2021 oraz spisu rolnego 2020 w zakresie tematów dot. statystyki rynku pracy. Rozwijana będzie dziedzinowa baza wiedzy Rynek Pracy.

Podaż zasobów pracy
Na podaż zasobów pracy (siły roboczej) składa się ludność aktywna zawodowo, a więc wszystkie osoby, które wykonują lub chcą wykonywać pracę zarobkową bądź przynoszącą dochód, a także bezpłatnie pomagają w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej. Dla oceny wpływu strony podażowej na kształtowanie sytuacji na rynku pracy ważne są informacje o ogólnej liczbie ludności aktywnej zawodowo w przekroju podstawowych cech demograficznych (płeć, wiek), przestrzennym rozmieszczeniu zasobów siły roboczej (miasto-wieś, województwa, lokalne rynki pracy), kwalifikacjach zawodowych (poziom wykształcenia, zawody), oczekiwaniach związanych z pracą (warunki pracy, wynagrodzenia) oraz aktualnym statusie na rynku pracy (pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo).
Dla zrealizowania powyższych zadań w zakresie rozpoznania podaży siły roboczej będą prowadzone następujące badania:
- Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności,
- Bezrobocie rejestrowane.
Podstawowym źródłem informacji o ludności aktywnej zawodowo (tj. pracujących i bezrobotnych według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz wytycznych Eurostat) jest kwartalne Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, które dostarcza danych o wielkości zasobów siły roboczej, ich strukturze demograficzno-społecznej oraz zawodowej, przestrzennym rozmieszczeniu w podziale na miasto i wieś oraz województwa. Badanie to zapewnia także szeroką charakterystykę osób biernych zawodowo, tj. tych, którzy pozostają poza siłą roboczą.
W 2018 r. do Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności zostaną dołączone dwa badania modułowe: badanie Praca a obowiązki rodzinne, które jest ujęte przez Komisję Europejską w programie modułów ad hoc na lata 2016-2018 oraz krajowe badanie dotyczące Pracy nierejestrowanej, zrealizowane ostatnio w 2014 roku.
Drugim źródłem informacji o osobach bezrobotnych jest miesięczne badanie Bezrobocia rejestrowanego, które opiera się na rejestracji tych osób w powiatowych urzędach pracy. Osoby te muszą spełniać określone kryteria przedstawione w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 1065 z późniejszymi zmianami). W cyklu miesięcznym opracowywane są m.in. informacje o liczbie osób bezrobotnych, stopie bezrobocia, napływie do bezrobocia oraz odpływie z bezrobocia, a kwartalnie – między innymi dane według wieku, poziomu wykształcenia, czasu pozostawania bez pracy i stażu pracy. Ponadto badanie to z częstotliwością półroczną dostarcza informacji o osobach bezrobotnych zarejestrowanych według zawodów i rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy (tj. PKD), a także zarejestrowanych bezrobotnych według gmin, natomiast raz do roku zbierane są również informacje m.in. dotyczące poradnictwa i aktywizacji zawodowej bezrobotnych.

Popyt na pracę
Popyt na pracę oznacza liczbę i strukturę miejsc pracy, które oferuje gospodarka w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych. Z punktu widzenia globalnej równowagi na rynku pracy najważniejsza jest ogólna liczba miejsc pracy. Jednakże o rzeczywistej sytuacji na rynku pracy decyduje nie tylko liczba miejsc pracy, ale także ich przestrzenne rozmieszczenie, usytuowanie organizacyjne (sektory własności, rodzaj działalności) oraz wymogi kwalifikacyjno-zawodowe, a także oferowane warunki pracy.
W 2018 r. do określenia popytu na pracę będą wykorzystane kwartalne dane dotyczące wolnych i zagospodarowanych miejsc pracy z badania Popytu na pracę. Do analizy wolnych (niezagospodarowanych) miejsc pracy służyć będzie także inne źródło informacji, jakim są rejestry powiatowych urzędów pracy dotyczące oferowanych miejsc pracy skierowane dla zarejestrowanych bezrobotnych oraz poszukujących pracy.
Kolejne badanie Pracujący w gospodarce narodowej dostarcza danych o liczbie i zróżnicowaniu pracujących według rodzajów przeważającej działalności, sektorów własności oraz ich przestrzennego rozmieszczenia. Bieżąca obserwacja zachodzących zmian dostarcza informacji o sezonowych wahaniach liczby pracujących, a obserwacje dokonywane w dłuższych okresach dostarczają informacji o zmianach strukturalnych zachodzących w gospodarce narodowej. Na podstawie miesięcznych meldunków dostępne są dane o pracujących i przeciętnym zatrudnieniu w jednostkach sektora przedsiębiorstw, a w okresach kwartalnych o zatrudnieniu w pozostałych jednostkach. W rocznej sprawozdawczości o pracujących (z pełnego badania jednostek powyżej 9 osób pracujących zaliczanych do sektora przedsiębiorstw oraz jednostek sfery budżetowej niezależnie od liczby pracujących) pozyskiwane są także dane m.in. o liczbie osób pracujących w podziale na miasto i wieś, zatrudnionych na kontraktach, osobach z którymi zawarto umowę zlecenie lub umowę o dzieło czy pełnozatrudnionych przyjętych i zwolnionych. Dane roczne o pracujących gromadzone są również na podstawie reprezentacyjnego badania jednostek małych, a także badań rolniczych, w zakresie pracujących w rolnictwie. Do obserwacji zmian w liczbie pracujących planowane jest także wtórne wykorzystanie danych administracyjnych (ZUS, KRUS).

Warunki i czas pracy
Warunki i czas pracy mają istotny wpływ na skłonność do podejmowania zatrudnienia na konkretnych stanowiskach, a tym samym na możliwość zagospodarowania istniejących miejsc pracy i wykorzystania zasobów siły roboczej.
Ten obszar badań jest ważny także z punktu widzenia zobowiązań państwa do zapewnienia odpowiednich warunków pracy, zgodnych z krajowymi normami i standardami.
W 2018 r. w tym obszarze będą realizowane badania:
- Warunki pracy,
- Wypadki przy pracy,
- Czas pracy,
- Strajki. Spory zbiorowe.
Podstawą działań profilaktycznych i odpowiedniej polityki poprawy warunków pracy jest ocena stanu i śledzenie zmian w zakresie zagrożeń na stanowiskach pracy. Temu celowi służy specjalne badanie podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących 10 osób i więcej w tych rodzajach działalności, w których potencjalnie istnieją największe zagrożenia środowiskowe, przekroczenia obowiązujących norm na stanowiskach pracy czy też zagrożenia czynnikami mechanicznymi. Wykorzystane zostaną również dane z działalności Państwowej Inspekcji Pracy, m.in. o liczbie przeprowadzonych kontroli, wydanych decyzjach, a także dane z systemu informatycznego ZUS o liczbie i koszcie świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Uzupełnieniem badania Warunki pracy będzie badanie Wypadki przy pracy, na podstawie którego możliwe jest analizowanie rozmiarów, struktury, przyczyn i konsekwencji wypadków przy pracy w pozarolniczych rodzajach działalności oraz dane o wypadkach w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, dotyczące tylko tych wypadków, z tytułu których przyznano w danym roku jednorazowe odszkodowanie - uzyskiwane z KRUS.
W ramach tego obszaru badań ważnym elementem jest czas pracy. W 2018 r. do dyspozycji będą dwa niezależne źródła informacji o czasie pracy: dane kwartalne i roczne ze sprawozdań podmiotów gospodarki narodowej o liczbie pracujących powyżej 9 osób oraz jednostek sfery budżetowej niezależnie od liczby pracujących oraz z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności. Na tej podstawie dostępne będą dane o czasie przepracowanym oraz godzinach nieprzepracowanych.
Ostatnim tematem w ramach tego bloku tematycznego są strajki, o których informacje zbierane są za pomocą karty statystycznej strajku. Zarówno sposób pozyskiwania tych danych i ich zakres w pełni zaspokajają wszystkie potrzeby użytkowników, stąd założono kontynuację dotychczasowej metodyki badania strajków. Wykorzystane zostaną również dane dotyczące sporów zbiorowych z systemu informacyjnego Państwowej Inspekcji Pracy.

Statystyka kosztów pracy, wynagrodzeń i świadczeń społecznych jest integralną częścią szeroko rozumianej statystyki pracy. Z punktu widzenia rynku pracy wynagrodzenia należy postrzegać w dwojaki sposób: jako źródło dochodów z pracy, które w znaczący sposób wpływa na kształtowanie się podaży siły roboczej oraz jako istotny element kosztów pracy, które odgrywają ważną rolę w kształtowaniu się popytu na pracę. W rezultacie poziom wynagrodzeń jest ważnym czynnikiem równoważenia rynku pracy, co oznacza, iż może wpływać na zwiększenie lub zmniejszenie bezrobocia.
Monitorowanie wynagrodzeń ma w Polsce dodatkowe znaczenie z uwagi na szczególną rolę tego źródła dochodów dla kształtowania warunków życia ludności i społeczne oczekiwania. Wagę informacji o wynagrodzeniach podkreślają istniejące w Polsce regulacje prawne, które uzależniają poziom wielu świadczeń społecznych, socjalnych czy też rozwiązań podatkowych od poziomu przeciętnych wynagrodzeń.
Biorąc pod uwagę wymienione potrzeby informacyjne, w 2018 r. będą realizowane następujące badania:
- Wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
- Struktura wynagrodzeń według zawodów,
- Koszty pracy (roczne szacunki) i indeks kosztów zatrudnienia,
- Świadczenia z ubezpieczeń społecznych i pozaubezpieczeniowe.
Doceniając wagę informacji o wynagrodzeniach dla możliwie kompleksowej ich oceny, planuje się korzystać z wielu różnych źródeł informacji i metod pozyskiwania tych danych. W ramach pierwszego z ww. badań zbierane będą dane o wynagrodzeniach i przeciętnym zatrudnieniu, które umożliwią obliczanie przeciętnych wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw (miesięcznie) i w pozostałych jednostkach gospodarki (kwartalnie). Gromadzone dane pozwolą także na udostępnienie informacji o liczbie osób otrzymujących co najwyżej wynagrodzenie minimalne. Badana będzie również liczba osób, wobec których nastąpiły zaległości w wypłacie wynagrodzeń oraz wysokość tych zaległości. Reprezentacyjne badanie struktury wynagrodzeń według zawodów umożliwi określenie struktury i poziomu miesięcznych i godzinowych wynagrodzeń brutto według cech osób fizycznych takich jak: płeć, wiek, poziom wykształcenia, staż pracy, wykonywany zawód oraz cech charakteryzujących zakłady pracy tych osób: rodzaj działalności, sektor własności, wielkość zakładu. Znajomość podstawowych mierników kosztów pracy i indeksu kosztów zatrudnienia pozwoli na bieżącą ocenę zmian w poziomie i dynamice kosztów zatrudnienia w wybranych rodzajach działalności, co ma niezwykle istotne znaczenie m.in. przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
Badanie dotyczące świadczeń z ubezpieczeń społecznych i pozaubezpieczeniowych realizowane jest przy wykorzystaniu źródeł administracyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Sprawiedliwości. Zakres tego badania pozwala na określenie liczby osób objętych świadczeniami z tytułu ubezpieczeń społecznych (m.in. osób pobierających emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne), wydatków na świadczenia emerytalno-rentowe, zasiłki, świadczenia rehabilitacyjne, jednorazowe odszkodowania powypadkowe oraz umożliwia określenie poziomu tych świadczeń (m. in. emerytury i renty).
 

Badania warunków życia stanowią integralną część systemu statystyki społecznej, których podstawowym celem jest dostarczenie informacji służących poznaniu i opisaniu zjawisk i procesów społecznych. Są one realizowane poprzez obserwację indywidualnych gospodarstw domowych. Obejmują one zarówno badania stałe - realizowane co roku - jak również badania cykliczne i jednorazowe. Do badań stałych należą: Badanie budżetów gospodarstw domowych, Europejskie badanie dochodów i warunków życia ludności (EU-SILC) oraz Badanie kondycji gospodarstw domowych. Do badań cyklicznych należy Badanie spójności społecznej, realizowane co 3 lata. Badaniem cyklicznym, przeprowadzanym co 10 lat jest Badanie budżetu czasu ludności.
Dane uzyskane z badań realizowanych w ramach omawianego obszaru badawczego stanowić mają główną bazę informacyjną dla kompleksowych ocen i analiz poziomu życia. Dostarczają one bowiem informacji zarówno o materialnych aspektach warunków życia dotyczących m.in. sytuacji dochodowej, poziomu i struktury wydatków, spożycia, warunków mieszkaniowych, zasobności gospodarstw domowych, jak również o stylu życia Polaków. Pozwalają one na analizę nierówności i zróżnicowań społecznych. Umożliwiają także analizę czynników warunkujących jakość życia oraz obserwację zachodzących zmian w tym zakresie. Stanowią podstawowe źródło danych z zakresu warunków życia, w tym ubóstwa, przekazywanych przez Polskę do organizacji i instytucji międzynarodowych.
Badanie budżetów gospodarstw domowych dostarcza informacji o dochodach, wydatkach, spożyciu ilościowym żywności oraz o warunkach mieszkaniowych i wyposażeniu gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku. Badanie budżetów gospodarstw domowych prowadzone jest metodą reprezentacyjną. Obejmuje ono prywatne gospodarstwa domowe w Polsce, wśród których wydzielono sześć podstawowych grup społeczno-ekonomicznych ludności, tj. gospodarstwa domowe: pracowników, rolników, pracujących na własny rachunek, emerytów, rencistów i utrzymujących się z niezarobkowych źródeł. Poza zasięgiem Badania budżetów znajdują się gospodarstwa domowe członków korpusu dyplomatycznego państw obcych oraz ludność zamieszkała w gospodarstwach zbiorowych (m.in. w domach studenckich, domach opieki społecznej, jednostkach wojskowych, zakonach).
Wyniki badania są opracowywane i prezentowane w różnych przekrojach. Podstawowym przekrojem są - wymienione wyżej - grupy gospodarstw domowych, klasyfikowane według głównego źródła utrzymania. Bardziej szczegółowe to m. in.: poziom uzyskiwanych dochodów, miejsce zamieszkania (miasta - wieś), typ biologiczny gospodarstwa domowego oraz różne cechy demograficzno-ekonomiczne członków gospodarstwa domowego.
Ze względu na wielkość próby wyniki Badania budżetów gospodarstw domowych są reprezentatywne dla kraju ogółem, a wybrane dane - dla województw.
Badanie kondycji gospodarstw domowych (postaw konsumentów) jest badaniem reprezentacyjnym, prowadzonym co miesiąc na próbie losowo wybranych respondentów w wieku 16 lat i więcej.
Celem badania jest uzyskanie informacji o postawach (zachowaniach) konsumentów na podstawie subiektywnych opinii ludności nt.: zmian ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju i sytuacji finansowej gospodarstw domowych, zdolności ludności do oszczędzania oraz zamierzeń odnośnie zakupu dóbr trwałego użytku i wydatków związanych z mieszkaniem. Informacje uzyskane z badania wykorzystywane są do oceny bieżącej sytuacji na rynku i oczekiwań konsumenckich (optymizm, pesymizm), analizowania trendów oraz formułowania krótkookresowych prognoz gospodarczych dotyczących spożycia indywidualnego.
Wyniki Badania kondycji gospodarstw domowych są reprezentatywne dla kraju ogółem.
Europejskie badanie warunków życia ludności (EU-SILC) jest badaniem realizowanym metodą panelu rotacyjnego w cyklu czteroletnim. W badaniu EU-SILC zbierane są informacje niezbędne do prowadzenia zarówno analiz przekrojowych, jak i analiz dotyczących zmian w czasie.
Badanie prowadzone będzie w okresie od kwietnia do połowy czerwca. Jednostkami badania są gospodarstwa domowe oraz osoby w wieku 16 lat i więcej należące do gospodarstw domowych zamieszkujących wylosowane mieszkanie.
Organizacja i metodologia badania EU-SILC regulowana jest rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady numer 1177/2003 z 16 czerwca 2003 r. dotyczącym statystyki dochodów i warunków życia ludności (EU-SILC) (DZ.U.WE nr L 165 z 3.7.2003) oraz korespondującymi z tym aktem prawnym rozporządzeniami Komisji Europejskiej.
Tematyka badania obejmuje: podstawowe informacje dotyczące cech demograficznych respondentów, ich uczestnictwa w procesie edukacji, oceny stanu zdrowia, wybrane dane dotyczące deprywacji podstawowych potrzeb, dane z zakresu warunków mieszkaniowych, szczegółowe informacje na temat aktywności ekonomicznej, a przede wszystkim szeroki zakres informacji dotyczących poziomu i źródeł dochodów.
Podstawowym celem badania jest dostarczenie porównywalnych na poziomie europejskim danych z zakresu dochodów, warunków życia i wykluczenia społecznego. Wyniki badania stanowić będą ważne źródło informacji wykorzystywanych do przygotowywania odpowiednich rozwiązań i podejmowania konkretnych działań w zakresie polityki społecznej w kraju i na poziomie Unii Europejskiej.
W 2018 r. do Europejskiego badania warunków życia ludności zostanie dołączony moduł dotyczący dobrobytu. Wyniki z obu badań (tj. podstawowego oraz modułu) umożliwią ocenę ważnych obszarów jakości życia ludności w Polsce. Moduł będzie realizowany na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1177/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego statystyk Wspólnoty w sprawie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w odniesieniu do wykazu dodatkowych zmiennych obowiązkowych na 2018 r.
Szczególnie istotną rolę z punktu widzenia prowadzenia kompleksowych analiz jakości życia w Polsce odgrywa w systemie badań GUS cykliczne Badanie Spójności Społecznej (BSS).W 2018 r. zostanie zrealizowana trzecia edycja tego badania. Unikatowy charakter Badania Spójności Społecznej polega przede wszystkim na możliwości integracji danych indywidualnych dotyczących szeroko rozumianej jakości życia. Pozwala to nie tylko na uzyskanie kompleksowej oceny dobrobytu społecznego, ale stwarza możliwość prowadzenia pogłębionych analiz współzależności pomiędzy poszczególnymi jego aspektami oraz oceny stopnia kumulacji zarówno pozytywnych, jak i negatywnych symptomów składających się na jakość życia, co ma szczególne znaczenie dla analiz zróżnicowań społecznych. W oparciu o to badanie możliwa jest diagnoza m.in. takich zjawisk jak: ubóstwo wielowymiarowe, kapitał społeczny (w tym kapitał sieciowy, rodzinny, zaufanie, normy i wartości), subiektywny dobrobyt oraz religijność. Zakres tematyczny badania umożliwi także ocenę wpływu niektórych instrumentów polityki prorodzinnej (w tym programu Rodzina 500 plus) na obiektywne warunki życia oraz subiektywną jakość życia. Zakłada się, że wyniki badania pozwolą na diagnozę badanych zjawisk nie tylko na poziomie całego kraju ale także na poziomie regionów (NUTS2).
Pomoc społeczna była i jest nadal bardzo istotnym narzędziem w rękach państwa umożliwiającym wielu osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej, zaspokojenie niezbędnych potrzeb oraz umożliwiającym funkcjonowanie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Skutkiem jej działań powinno być eliminowanie wykluczenia społecznego oraz usamodzielnienie się jej beneficjentów. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Badanie z zakresu pomocy społecznej, pozostające w gestii Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS), dotyczy pomocy realizowanej w miejscu zamieszkania osób korzystających, prowadzonej przez gminne ośrodki pomocy społecznej. Zakres tego badania pozwala na określenie liczby osób korzystających z różnych form pomocy (świadczenia pieniężne i niepieniężne w ramach systemu pomocy społecznej), poznanie przyczyn tego stanu oraz wartości udzielonych świadczeń - finansowanych z budżetu państwa oraz z budżetów powiatów i gmin.
Badanie z zakresu pomocy społecznej prowadzone przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) metodą pełną, obejmuje placówki publiczne i niepubliczne zapewniające pomoc: osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu m.in. wieku, choroby, niepełnosprawności (Sprawozdanie zakładu stacjonarnego pomocy społecznej). Dostarcza ono danych o sieci i rodzajach tych zakładów, o mieszkańcach przebywających w placówkach (osoby w podeszłym wieku, przewlekle somatycznie i psychicznie chore, niepełnosprawne fizycznie i intelektualnie, uzależnione od alkoholu, osoby bezdomne) według wieku, płci, źródeł finansowania pobytu. Dodatkowo zbierane są informacje o personelu medycznym zatrudnionym w zakładach.
GUS realizuje również badanie Beneficjentów środowiskowej pomocy społecznej, w którym wykorzystuje m.in. dane z systemu informacyjnego MRPiPS: Krajowego Systemu Monitoringu Pomocy Społecznej. Badanie umożliwia identyfikację grup ludności oraz grup gospodarstw domowych i rodzin narażonych na korzystanie z pomocy w poszczególnych regionach kraju - w szczególności na tle sytuacji na lokalnych rynkach pracy.
Ponadto przewiduje się wtórne wykorzystanie danych ze sprawozdania półrocznego i rocznego z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach (MRPiPS-03) oraz sprawozdania o placówkach zapewniających całodobową opiekę i wsparcie (MRPiPS-05) i danych Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego dotyczących poradnictwa rodzinnego prowadzonego przez Kościół katolicki.
Tematyka ww. badań ma na celu pogłębienie analiz warunków życia ludności. Daje ona możliwość oceny wpływu zachodzących w kraju procesów społeczno-ekonomicznych na poziom życia społeczeństwa, stwarza szerszą bazę dla rzetelnej oceny sytuacji bytowej poszczególnych grup ludności. Realizacja badań ma służyć w konsekwencji dostarczaniu organom władzy i administracji państwowej informacji pomocnych w polityce społecznej oraz niezbędnej wiedzy całemu społeczeństwu.
 

Celem badań w obszarze Mieszkania, Infrastruktura komunalna jest opracowanie informacji charakteryzujących stan ilościowy oraz jakościowy zasobów mieszkaniowych i budynkowych pozostających do dyspozycji ludności oraz zmian w infrastrukturze komunalnej w zakresie świadczonych usług, a także zjawiska zachodzące na rynku nieruchomości, w tym m.in. nieruchomości mieszkalnych.
Badanie Gospodarowanie zasobami mieszkaniowymi zapewnia dostarczanie spójnej i szerokiej informacji o zasobach mieszkaniowych, wyposażeniu mieszkań w podstawowe urządzenia sanitarno-techniczne, zaległościach w opłatach za mieszkanie, spłatach kredytu mieszkaniowego, podjętych działaniach eksmisyjnych, remontach, procesach prywatyzacji i reprywatyzacji mieszkań, liczbie wynajmowanych zasobów mieszkaniowych od innych podmiotów, zasobach mieszkaniowych nie spełniających standardów technicznych, infrastrukturze technicznej zasobów gminnych, kosztach utrzymania zasobów lokalowych, średnich stawkach podstawowych składników opłat za mieszkania według form własności zasobów lokalowych, tj. w budynkach stanowiących własność i współwłasność jednostek sprawozdawczych (spółdzielni mieszkaniowych, gmin, Skarbu Państwa, zakładów pracy, towarzystw budownictwa społecznego, wspólnot mieszkaniowych i innych), zasobach gruntów gminnych przeznaczonych i przekazanych pod budownictwo mieszkaniowe, dodatkach mieszkaniowych, liczbie lokali socjalnych oraz sposób ich pozyskiwania, mieszkań chronionych i gospodarstw domowych oczekujących na najem lokali mieszkalnych oraz informacji o wspólnotach mieszkaniowych przekazanych w administrację zarządcom.
Badanie Obrót nieruchomościami ma na celu dostarczenie informacji o kształtowaniu się poziomów i dynamiki zmian zachodzących w obrocie nieruchomościami, a w szczególności w odniesieniu do nieruchomości lokalowych i gruntowych, z określeniem liczby i wartości dokonanych transakcji oraz powierzchni sprzedanych nieruchomości. Dane pozyskiwane są ze starostw i miast na prawach powiatu prowadzących Rejestry Cen i Wartości Nieruchomości.
Badanie Infrastruktura techniczna sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, ciepłowniczych, gazu z sieci oraz energii elektrycznej zapewnia informacje o funkcjonujących urządzeniach wodociągowo-kanalizacyjnych, ciepłowniczych oraz związanych z przesyłem i dystrybucją energii cieplnej, gazu z sieci, eksploatacji tych urządzeń pod kątem zachodzących zmian oraz dane o gęstości sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej, stopniu zwodociągowania i skanalizowania, jak również informacje o energii elektrycznej pod kątem warunków życia ludności. Ponadto informacje o ludności korzystającej z wodociągów, kanalizacji i gazu z sieci oparte są na szacunkowych danych obejmujących stopień wyposażenia mieszkań w urządzenia wodno-kanalizacyjne.
Badanie Odpady komunalne oraz utrzymanie czystości i porządku w gminach dostarcza informacji o ilości odpadów komunalnych zebranych/odebranych od właścicieli nieruchomości i skierowanych do końcowych procesów przetwarzania (odzysku i unieszkodliwiania). Ponadto zbierane są informacje o czynnych składowiskach kontrolowanych, jak i o składowiskach o zakończonej eksploatacji oraz dane o odzysku energii ze składowisk odpadów wyposażonych w instalacje odgazowywania. Tematyka odpadów komunalnych obejmuje również informacje o selektywnej zbiórce odpadów komunalnych organizowanej przez gminy oraz o nielegalnych wysypiskach odpadów istniejących i zlikwidowanych w ciągu roku. W ramach badania zbierane są również informacje o liczbie zbiorników bezodpływowych, oczyszczalni przydomowych i stacji zlewnych oraz informacje o ilości nieczystości ciekłych bytowych i komunalnych odebranych od właścicieli nieruchomości.
Badanie Charakterystyka zasobów budynkowych dostarcza informacji jednostkowych w zakresie:
- liczby budynków, w których znajduje się przynajmniej 1 mieszkanie,
- wyposażenia budynków w przyłącza takie jak wodociąg, kanalizacja, gaz z sieci oraz centralne ogrzewanie z wyszczególnieniem rodzaju przyłącza (np. sieciowe, lokalne), roku oddania budynku do użytku, rodzaju budynku, liczby mieszkań oraz podmiotu będącego jego właścicielem,
- mieszkań według liczby izb, powierzchni użytkowej, podmiotu będącego właścicielem mieszkania, wyposażenia w wodę bieżącą, ustęp, łazienkę, centralne ogrzewanie oraz gaz z sieci.
Powyższe informacje pochodzą z badania Wydane pozwolenia na budowę i zgłoszenia z projektem budowlanym budowy obiektów budowlanych oraz efekty działalności budowlanej oraz z danych uzyskanych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011.
 

Celem badań w tym obszarze jest uzyskanie wszechstronnych, spójnych informacji o systemie edukacji w Polsce, zarówno w ramach systemu szkolnego tj. przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadpodstawowe, ponadgimnazjalne i szkoły wyższe, jak i w odniesieniu do form pozaszkolnych (uczenie się przez całe życie). Wyniki badań służą przede wszystkim do prowadzenia polityki edukacyjnej państwa, ale również do przeprowadzania szeroko zakrojonych analiz zmian zachodzących w edukacji. Informacje pozyskiwane z systemów informacyjnych są wykorzystywane do oceny sytuacji w zakresie edukacji i kształcenia, a także do monitorowania strategii UE, m.in. Europa 2020.
Dane wynikowe z badań w dziedzinie edukacji wykorzystywane są w Ministerstwie Edukacji Narodowej, Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w innych resortach i organach prowadzących szkoły i placówki oświatowe i wychowawcze. Uzyskane z badań informacje prezentowane są w publikacjach GUS (informacje statystyczne, komunikaty, roczniki i inne opracowania). Znaczna liczba informacji o edukacji przekazywana jest do OECD, Eurostatu, UNESCO, UNICEF i innych organizacji międzynarodowych. Umożliwia to prezentowanie polskiej edukacji na tle systemów kształcenia innych krajów.
Badania w zakresie edukacji w roku 2018 obejmą wszystkie formy kształcenia szkolnego dzieci, młodzieży i dorosłych w systemie oświaty oraz zagadnienia dotyczące działalności opiekuńczo-wychowawczej nad dziećmi i młodzieżą, a także całą sferę kształcenia w systemie szkolnictwa wyższego. Dane w zakresie oświaty i wychowania oraz szkół wyższych pozyskiwane są z administrowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Systemu Informacji Oświatowej (SIO) i systemu POL-on administrowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zakres podmiotowy badań dotyczy: przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, w tym policealnych, szkół ponadpodstawowych, szkół artystycznych oraz kolegiów pracowników służb społecznych, a także uczelni prowadzących studia I i II stopnia oraz uczelni i innych instytucji posiadających uprawnienia do prowadzenia studiów podyplomowych i doktoranckich. Badania obejmują również młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze, placówki wychowania pozaszkolnego (pałace młodzieży, młodzieżowe domy kultury, ogniska pracy pozaszkolnej, międzyszkolne ośrodki sportowe, ogrody jordanowskie i in.), domy wczasów dziecięcych, placówki opieki szkolnej i pozaszkolnej (internaty, bursy), szkoły i placówki z ojczystym (niepolskim) językiem nauczania, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, szkoły dla dorosłych. Dane dotyczą sieci i działalności szkół i placówek działających w systemie edukacji, tj.: liczby szkół i placówek według typów, systemów kształcenia i organów prowadzących, uczniów i studentów w szkołach i wychowanków w placówkach, absolwentów szkół - według wieku, płci, zawodów nauczanych, nauczycieli, nauczania języków obcych w szkołach, świetlic, zajęć pozalekcyjnych, bazy lokalowej, dowozu uczniów do szkół, dożywiania. Ponadto zakres przedmiotowy dotyczy stypendiów studenckich i naukowych, studiów podyplomowych i doktoranckich, zakwaterowania w domach studenckich oraz nadanych stopni doktora i tytułów profesora, a także finansowania szkół wyższych.
Pozyskiwane dane finansowe dla poszczególnych poziomów edukacji zestawiane będą według źródeł finansowania (budżety: państwa, samorządów terytorialnych, budżety gospodarstw domowych itp.) oraz typów transakcji i grup jednostek, dla których przeznaczane są środki finansowe, tj. publicznych, prywatnych instytucji edukacyjnych, uczniów, studentów, gospodarstw domowych, etc. Ponadto, w ramach systemu rachunków narodowych, przeprowadzane są rachunki dla sekcji Edukacja według PKD, w zakresie produkcji globalnej, zużycia pośredniego i wartości dodanej brutto. Do rachunków edukacji wykorzystywane są również dane finansowe pochodzące ze sprawozdawczości GUS oraz Ministerstwa Finansów.
Bieżące informacje prezentowane na tle danych z lat poprzednich pozwalają na zobrazowanie zmian zachodzących w edukacji. W oparciu o uzyskane dane obliczane są wskaźniki charakteryzujące warunki kształcenia i wychowania oraz obrazujące opiekę nad dziećmi i młodzieżą. Zestawienie danych wynikowych z liczbą ludności w określonym wieku pozwala na wyliczenie współczynników skolaryzacji oraz wskaźników charakteryzujących system opieki nad dziećmi i młodzieżą: dzieci i młodzieży otrzymujących stypendia, studentów korzystających z domów studenckich, studentów korzystających z obiadów w stołówkach, czy też wskaźników odnoszących się do infrastruktury szkolnej i organizacji kształcenia, jak np. liczby uczniów przypadających na szkołę, na pomieszczenie szkolne lub na oddział szkolny, liczby dzieci przypadających na jedno miejsce w przedszkolu itp.
Dane grupowane są w układach wojewódzkich. Wybrane informacje są także opracowywane na poziomie makroregionów, regionów i podregionów. Do analiz wojewódzkich informacje opracowywane są w układzie powiatowym i gminnym. Informacje o edukacji zamieszczane są w Banku Danych Lokalnych.
W 2018 r. przeprowadzone zostanie cykliczne badanie Uniwersytety Trzeciego Wieku, które dostarcza informacje o działalności uniwersytetów trzeciego wieku w Polsce, ich strukturze organizacyjnej, słuchaczach oraz źródłach finansowania. Opracowane zostaną wyniki badania Kształcenie dorosłych z 2017 r. W wynikach badania znajdą się informacje na temat uczestnictwa osób badanych w kształceniu formalnym, pozaformalnym i nieformalnym, znajomości języków obcych, umiejętności korzystania z komputera, uczestnictwa osób badanych w wydarzeniach kulturalnych i życiu społecznym.
Prace metodologiczne w zakresie pozyskania danych jednostkowych o studentach, nauczycielach, uczelniach polegać będą na weryfikacji możliwości modernizacji sposobu przekazania danych sprawozdawczych z obszaru szkolnictwa wyższego tj. przejście z formy mikroagregatów na rzecz danych jednostkowych. Kontynuowane będą działania w zakresie pozyskiwania danych z dziedziny oświaty i wychowania z informatycznego Systemu Informacji Oświatowej (SIO) - prace w zakresie metod analizy zbiorów i tworzenia statystyk w ramach systemu administracyjnego.
Prace metodologiczne w zakresie uczenia się przez całe życie prowadzić będą do opracowania metodologii badania działalności instytucji szkoleniowych, dla zbadania podaży usług edukacyjnych w dziedzinie szkolenia i doskonalenia zawodowego. Wyniki tych badań przybliżą uzyskanie pełnego obrazu działalności w zakresie uczenia się przez całe życie i ocenę jego efektów.
Zmiany, jakie zachodzą w systemie edukacji, wymagają prowadzenia stałych prac w zakresie dostosowania badań statystycznych do aktualnych potrzeb odbiorców. Wynika to również ze stałej potrzeby dostosowywania polskiej statystyki do zmieniających się standardów międzynarodowych.
 

Stosownie do zaleceń UNESCO i Eurostatu, przez kulturę, dla potrzeb statystyki, rozumie się prowadzenie działalności kulturalnej, obejmującej produkcję i twórczość, dystrybucję i przekaz, rejestrację i ochronę oraz uczestnictwo w kulturze, w kontekście przyrodniczego, urbanistycznego i społecznego środowiska człowieka. Przez usługi społeczne w kulturze rozumie się wszelką działalność, której celem jest zaspokojenie fizycznych i psychicznych potrzeb człowieka w sferze kultury, prowadzoną przez instytucje kultury i inne podmioty w zakresie wytwarzania i udostępniania dóbr kultury oraz organizowania aktywności kulturalnej społeczeństwa.
Celem badań jest statystyczny opis działalności i zmian zachodzących w sferze kultury oraz udziału ludności w tych przedsięwzięciach - w instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych formach działalności kulturalnej, za pomocą m.in. wskaźników charakteryzujących organizowanie działalności kulturalnej i korzystanie z oferty kulturalnej. Badania dotyczące kultury służą przede wszystkim do pozyskania informacji o sieci i działalności instytucji kultury, w sensie zarówno oferty kulturalnej, jak i jej społecznej konsumpcji. Obejmują one liczbę i rodzaj instytucji kultury, realizowane przedsięwzięcia, liczbę uczestników imprez kulturalnych oraz podstawowe wielkości charakteryzujące zjawiska i trendy w dziedzinie kultury. Informacje takie są niezbędne do monitorowania realizacji programów operacyjnych i rozwijania kultury w regionach. Istotny element tego opisu stanowią ekonomiczne aspekty prowadzenia działalności kulturalnej i związane z kulturą wydatki gospodarstw domowych oraz wielkość zatrudnienia w sferze kultury. Gromadzone są również dane o formach aktywności kulturalnej ludności i częstotliwości uczestnictwa w życiu kulturalnym. Pozyskiwane informacje służą kreowaniu polityki kulturalnej przez administrację rządową i jednostki samorządu terytorialnego oraz są wykorzystywane do prowadzenia porównań przez organizacje międzynarodowe, przede wszystkim przez UNESCO i Eurostat, a także liczne międzynarodowe organizacje branżowe.
Zakres podmiotowy badań obejmuje profesjonalne jednostki prowadzące regularną działalność sceniczną (teatry, opery, operetki, filharmonie, orkiestry symfoniczne i kameralne, chóry, zespoły pieśni i tańca, przedsiębiorstwa estradowe) oraz inne jednostki prowadzące profesjonalną działalność kulturalną: muzea, biblioteki (publiczne, naukowe, pedagogiczne, fachowe), instytucje filmowe i kina, galerie i salony wystawiennicze oraz centra kultury i sztuki, domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice.
Zbierane informacje obejmują przede wszystkim liczbę poszczególnych instytucji kultury, miejsca na widowni (teatry, instytucje muzyczne, kina) i w czytelniach bibliotek, liczbę zorganizowanych imprez scenicznych, seansów filmowych, wystaw, imprez kulturalnych i oświatowych oraz ich uczestników (instytucje artystyczne, muzea, kina, galerie, centra kultury i sztuki, domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice), posiadane zbiory (biblioteki, muzea, galerie), a także dane o produkcji filmowej i wybranych usługach w dziedzinie kinematografii. Uzupełnieniem badań statystycznych z obszaru kultury jest badanie masowych imprez artystyczno-rozrywkowych, które dostarcza informacji na temat liczby imprez, ich rodzajów, organizatorów, częstotliwości oraz uczestników. Zebrane dane są istotnym uzupełnieniem wielkości charakteryzujących aktywność kulturalną, zarówno podmiotów organizujących jak i odbiorców imprez. Zebrane z badania podmiotów działających na rynku dzieł sztuki dane o formach sprzedaży, rodzajach i wartości sprzedanych dzieł sztuki, pozwalają na uzyskanie wielkości charakteryzujących popyt na tego typu produkty.
Sposób opisu materiału źródłowego pozwala na uzyskanie dowolnie pożądanych grupowań w układzie podmiotowym, przedmiotowym i terytorialnym oraz wg organów założycielskich. Dane o kulturze prezentowane są przede wszystkim w przekroju wojewódzkim w większości w podziale na miasta i wieś, ale możliwe jest uzyskanie danych w dowolnym układzie terytorialnym. Rozszerzany będzie zakres informacji zamieszczanych w Banku Danych Lokalnych.
Opracowywane są dane o wydatkach budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego oraz wydatki na kulturę ponoszone przez gospodarstwa domowe. Wykonywany jest rachunek produkcji dla działalności związanej z kulturą zgodnie z metodologią rachunków narodowych.
Obserwacja zmieniającej się podmiotowej i przedmiotowej struktury sfery usług kulturalnych oraz zasad jej finansowania, pozwoli na scharakteryzowanie dokonujących się zmian i poziomu ich dynamiki. Otrzymane informacje będą przesłanką do określenia wielkości opisujących gęstość placówek kultury w wybranych obszarach, zasięg i zakres oferty kulturalnej świadczonej przez instytucje i obiekty kultury oraz placówki usługowe, ułatwią ocenę kierunków rozwoju poszczególnych dziedzin kultury.
Do śledzenia sytuacji rynkowej i oceny stanu działalności kulturalnej służyć będą też informacje uzyskiwane z innych badań, dotyczące m.in. obiektów kultury i inwestycji w kulturze, kształcenia artystycznego oraz kadr działalności kulturalnej i zatrudnienia w kulturze, produkcji i podaży artykułów użytku kulturalnego, usług o charakterze kulturalnym świadczonych dla ludności przez jednostki niebędące instytucjami kultury i ich zakupu przez gospodarstwa domowe oraz wymiany handlowej z zagranicą.
Wyodrębnianiu niektórych danych o kulturze nie sprzyja rozproszenie form działalności kulturalnej w różnych częściach klasyfikacji (np. PKD) i wiązanie sfery kultury z innymi obszarami, np. z rekreacją i kulturą fizyczną (np. COICOP/HBS). W obszarze badawczym brak jest wielu ustawowych definicji niektórych rodzajów instytucji kultury (m.in. teatry i galerie), co utrudnia precyzyjne określenie podmiotów prowadzonych badań.
W ramach statystyki publicznej będą prowadzone badania przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej, obejmujące m.in. pracę archiwów, działalność dystrybutorów filmowych i międzynarodową wymianę na rynku filmowym, działalność szkół artystycznych oraz placówek wychowania pozaszkolnego. Gromadzone będą informacje o produkcji wydawniczej i działalności radiowo-telewizyjnej.
Inne działania w zakresie rozwoju metodologii badań w dziedzinie kultury będą obejmować wypracowanie metodologii umożliwiającej systematyczną obserwację sfery przemysłów kultury, która dostarczy danych potrzebnych przy kreowaniu i ewaluacji polityki kulturalnej zarówno na poziomie centralnym, jak i lokalnym.
Rozwijane będą działania mające na celu opracowanie metodologii rachunku dla sektora kultury, który dostarczy kompleksowej informacji o działalności ekonomicznej podmiotów zaliczonych do sektora kultury na poziomie gospodarki narodowej dla potrzeb organów administracji publicznej, instytutów naukowo-badawczych i innych użytkowników danych oraz do porównań międzynarodowych. Będzie to wymagało m.in. określenia definicji (zakresu) tego sektora i charakteryzujących go mierników ekonomicznych, opracowanych w formie podręcznika metodologicznego. Prace te będą realizowane zgodnie z zaleceniami OECD i zamierzeniami programowymi Eurostatu.
Prowadzona będzie praca metodologiczna, której celem jest wypracowanie cyklicznego pozyskiwania informacji o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w gminach, w tym o pracach konserwatorskich i remontowych przy obiektach zabytkowych oraz o rewitalizacji obszarów zabytkowych. Kontynuowane będą działania zmierzające do wypracowania systemu integracji sprawozdawczych i administracyjnych źródeł danych o kulturze. Przeobrażenia zachodzące w sferze kultury, zmiany przepisów prawnych i rozwój różnorodnych form działalności kulturalnej wymagają stałej aktualizacji zakresu gromadzonych danych i dostosowania ich do bieżących potrzeb informacyjnych odbiorców krajowych i organizacji międzynarodowych oraz rekomendowanego przez Eurostat systemu europejskiej statystyki kultury. Służyć temu będzie współpraca z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowym Centrum Kultury i innymi instytucjami działającymi w sferze kultury w celu wypracowania metod integracji informacji statystycznych o kulturze, uwzględniających potrzeby i priorytety informacyjne, zakres podmiotowy i przedmiotowy badań oraz różnorodność źródeł informacji i organizację ich gromadzenia. Prowadzone będą prace ukierunkowane na doskonalenie rejestrów instytucji kultury i pełniejsze wykorzystanie administracyjnych źródeł danych w powiązaniu z wymogami klasyfikacji krajowych i standardów międzynarodowych.
Istotnym uzupełnieniem badań kultury jest badanie finansów instytucji kultury, którego celem jest zebranie informacji o ich wynikach ekonomiczno-finansowych. Badaniem finansów instytucji kultury (kwartalnym i rocznym) objęte są instytucje kultury mające osobowość prawną, będące państwowymi lub samorządowymi jednostkami organizacyjnymi (bez względu na liczbę pracujących), których przeważający rodzaj działalności jest zaklasyfikowany według PKD 2007 jako działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych lub działalność twórcza związana z kulturą i rozrywką. W badaniu finansów instytucji kultury pozyskiwane są zróżnicowane zakresy danych finansowych w zależności od częstotliwości badania. Z częstotliwością kwartalną zbierany jest rachunek zysków i strat (wersja skrócona) oraz informacje o nakładach inwestycyjnych, wydatkach na zakup używanych środków trwałych oraz nakładach na wartości niematerialne i prawne. Z częstotliwością roczną pozyskiwany jest m.in. bilans, rachunek zysków i strat (wersja rozszerzona), wartość brutto środków trwałych, wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych, nakłady inwestycyjne, wydatki na zakup używanych środków trwałych.

Celem badań w tym obszarze jest uzyskanie wszechstronnych informacji statystycznych o zdrowiu i systemie opieki zdrowotnej w Polsce. W dążeniu do kompleksowego ujęcia problematyki ochrony zdrowia, badania statystyczne prowadzone są zarówno przez GUS, jak i Ministerstwo Zdrowia oraz inne resorty. Zakres i treść badań statystycznych dostosowywane są na bieżąco do przemian zachodzących w systemie opieki zdrowotnej oraz rosnących potrzeb i oczekiwań ze strony odbiorców informacji statystycznej.
Systematyczne, corocznie prowadzone badania obejmują szeroki zakres zjawisk dotyczących stanu zdrowia ludności oraz stanu i działalności placówek ochrony zdrowia funkcjonujących w poszczególnych obszarach opieki zdrowotnej, zasobów kadr medycznych a także działalności uzupełniającej czy pomocniczej służącej ochronie zdrowia. Dostarczają również informacji o działalności placówek leczniczych w ujęciu finansowym oraz o potrzebach zdrowotnych gospodarstw domowych i stopniu ich zaspokojenia, zwłaszcza ze strony placówek instytucjonalnych.
Badania statystyczne stanu zdrowia ludności dotyczą głównie kondycji zdrowotnej i są prowadzone przez Ministerstwo Zdrowia. Zakres rutynowych badań, jak i nowopowstałych rejestrów, obejmuje zachorowalność na choroby społeczne i inne choroby istotne dla oceny sytuacji zdrowotnej ludności, takie jak: ostre choroby zakaźne i pasożytnicze (w tym także na gruźlicę oraz choroby weneryczne), nowotwory złośliwe, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, a ponadto uwzględnia przyczyny hospitalizacji.
Najpełniejszy zestaw danych charakteryzujących stan zdrowia Polaków dostarcza cykliczne, reprezentacyjne Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia (EHIS) (ostatnie z 2014 r.) Zakres tematyczny badania uwzględnia wielorakie aspekty zdrowia, pozwalające na ocenę stanu zdrowia fizycznego i psychicznego (m.in. częstość występowania długotrwałych problemów zdrowotnych, w tym chorób przewlekłych), poziom sprawności i ograniczeń. Ponadto badanie obejmuje częstość korzystania z różnych form opieki zdrowotnej, zarówno o charakterze leczniczym, jak i zachowawczym, jak również wybrane aspekty zachowań anty i pro-zdrowotnych. Wyniki badania służą jako główne źródło informacji o kondycji zdrowotnej Polaków, jak również umożliwiają ocenę wdrażania krajowych i wspólnotowych programów zdrowotnych, a ponadto pozwalają na wyliczenie szerokiego zakresu wskaźników zdrowia, zarówno na potrzeby krajowe, jak i unijne oraz innych organizacji międzynarodowych.
Dodatkowych informacji o stanie zdrowia ludności Polski w zakresie podstawowych wskaźników (samoocena stanu zdrowia, występowanie długotrwałych problemów zdrowotnych oraz ograniczeń w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych), dostarcza specjalny moduł zdrowia włączony na stałe do badania dochodów i warunków życia ludności (EU-SILC).
Ponadto dane charakteryzujące stan zdrowia ludności pozyskiwane są przez GUS również w stałych badaniach demograficznych dotyczących urodzeń i umieralności (np. przyczyny zgonów).
Niezależnie od powyższych badań prowadzony jest monitoring zdrowia, tj. prezentacja zestawu wskaźników służących do oceny stanu zdrowia ludności oraz ochrony zdrowia w Polsce, zgodnie z zaleceniami UE.
Informacji o systemie opieki zdrowotnej dostarczają wyniki stałych (komplementarnych w stosunku do siebie), pełnych badań podmiotów wykonujących działalność leczniczą, realizowane przez GUS i inne resorty.
GUS realizuje badania podmiotów świadczących usługi ambulatoryjnej opieki lekarskiej (podstawowej i specjalistycznej), w tym praktyk lekarskich udzielających świadczeń w ramach środków publicznych oraz  stacjonarnej opieki zdrowotnej, w zakresie  lecznictwa uzdrowiskowego, a także badania podmiotów działających w systemie ratownictwa medycznego oraz aptek i punktów aptecznych.
W gestii Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji pozostają badania pełne, dotyczące pracowników medycznych - pracujących i posiadających prawo wykonywania zawodu, opieki stacjonarnej - szpitalnej oraz długoterminowej i  psychiatrycznej oraz krwiodawstwa, a także badania dotyczące m.in. profilaktyki, realizacji szczepień ochronnych, wyrobów i obrotu środkami odurzającymi i psychotropowymi, działalności kontrolnej Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Główny Urząd Statystyczny korzysta z wyników tych badań i upowszechnia je w swoich publikacjach.
Danych o systemie opieki zdrowotnej w ujęciu finansowym dostarcza corocznie opracowywany w GUS Narodowy Rachunek Zdrowia. Jego celem jest zestawienie informacji o wydatkach bieżących (publicznych i prywatnych) poniesionych na ochronę zdrowia, w powiązaniu z dostawcami usług zdrowotnych i realizowanymi funkcjami. Narodowy Rachunek Zdrowia sporządzany jest w oparciu o wspólną metodologię Eurostat, OECD i WHO, a jego wyniki w postaci Wspólnego Kwestionariusza przekazywane są regularnie tym organizacjom.
Ponadto w ramach systemu rachunków narodowych prowadzone są rachunki dla podmiotów zaliczanych do sekcji Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, umożliwiające oszacowanie wkładu tych jednostek w tworzenie produktu krajowego brutto. Do rachunków wykorzystywane są dane finansowe pochodzące ze sprawozdawczości GUS. Na podstawie tych danych oraz informacji Ministerstwa Zdrowia, NFZ, Ministerstwa Finansów i innych resortów, prowadzone są analizy funkcjonowania jednostek świadczących usługi z zakresu ochrony zdrowia od strony ich finansowania.
Istotnym źródłem informacji o kondycji finansowej placówek ochrony zdrowia są realizowane przez Ministerstwo Zdrowia badanie finansów samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz realizowane przez GUS badania przedsiębiorstw.
Sposób obserwacji statystycznej podmiotów działających w systemie opieki zdrowotnej uzależniony jest od obowiązujących rozwiązań prawnych, dotyczących funkcjonowania poszczególnych placówek oraz od charakteru i zakresu ich działalności. Na przykład podmioty opieki zdrowotnej podlegające przepisom, m.in. ustawy o działalności leczniczej, ustawy o ratownictwie medycznym, objęte są badaniami pełnymi w formie obowiązku sprawozdawczego. Natomiast badanie lekarzy prowadzących prywatną praktykę lekarską, w tym lekarzy dentystów, świadczących usługi finansowane wyłącznie ze środków niepublicznych, prowadzone jest metodą reprezentacyjną.
Dopełnieniem informacji o zdrowiu i opiece zdrowotnej, pozyskiwanych w ramach badań stałych, są wyniki cyklicznego ankietowego badania modułowego na temat zrealizowanego popytu na usługi opieki zdrowotnej, przeprowadzanego na próbie gospodarstw domowych (ostatnie za 2016 r.).  Dostarcza ono  danych o potrzebach zdrowotnych w gospodarstwach domowych oraz o stopniu ich zaspokojenia. Istotna część badania dotyczy wydatków gospodarstw domowych poniesionych na opiekę zdrowotną oraz oceny jakości opieki zdrowotnej, dokonywanej subiektywnie przez pacjenta.
Wyniki opisanych badań uzupełniane będą w 2018 r. informacjami pozyskiwanymi ze źródeł administracyjnych, np. dane od wojewodów – dotyczące funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego, z NFZ – w zakresie usług zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, z samorządów zawodowych – w zakresie rejestrów prawa wykonywania zawodów medycznych, a także danymi z innych systemów administracyjnych działających w obszarze opieki zdrowotnej oraz efektami prac metodologicznych, realizowanych w ramach Polskiej Statystyki Publicznej, dotyczących m.in. zasobów pracy w ochronie zdrowia oraz koncepcji satelitarnego rachunku zdrowia.
Zmiany organizacyjne zachodzące w systemie opieki zdrowotnej, zmiany przepisów prawnych i rozwój różnorodnych form i obszarów świadczenia usług zdrowotnych wymagają stałej aktualizacji zakresu gromadzonych danych i dostosowania ich do bieżących potrzeb informacyjnych odbiorców krajowych i organizacji międzynarodowych. Służyć temu będzie stała współpraca m.in. z Ministerstwem Zdrowia, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Narodowym Funduszem Zdrowia, Narodowym Instytutem Zdrowia Publicznego – Państwowym Zakładem Higieny, Instytutem Psychiatrii i Neurologii, Centrum Onkologii, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, i innymi instytucjami działającymi w obszarze zdrowia i ochrony zdrowia.

Turystyka oznacza czynności odwiedzających, którzy podejmują podróż do głównego miejsca docelowego położonego poza ich zwykłym otoczeniem, na okres krótszy niż rok, w dowolnym głównym celu, w tym w celu służbowym, wypoczynkowym lub innym celu osobistym, innym niż zatrudnienie przez podmiot miejscowy dla odwiedzanego miejsca. Szeroki zakres tego pojęcia sprawia, że turystyka jest zjawiskiem interdyscyplinarnym, zarówno w sensie społecznym jak i ekonomicznym. Celem badań prowadzonych w tym obszarze jest dostarczenie odbiorcom kompleksowej i spójnej informacji o różnych aspektach turystyki.
Źródłem danych o stronie podażowej turystyki jest stałe miesięczne badanie turystycznych obiektów noclegowych posiadających 10 i więcej miejsc noclegowych oraz reprezentacyjne badanie roczne obiektów posiadających 9 lub mniej miejsc noclegowych. Badanie to dostarcza informacji o stanie i standardzie bazy noclegowej w Polsce, jak również o liczbie obiektów posiadających co najmniej jeden pokój przygotowany dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej, w tym osób korzystających z wózków inwalidzkich. Badanie bazy noclegowej stanowi również źródło informacji o wielkości ruchu tam zarejestrowanego (z wyodrębnieniem turystów zagranicznych według kraju zamieszkania) i stopnia wykorzystania tych obiektów. Kontynuowane będzie gromadzenie danych dotyczących pokoi gościnnych i kwater agroturystycznych.
Jednym z badań realizowanych w ramach bloku turystyka jest badanie ruchu granicznego osób i środków transportu, prowadzone w sposób ciągły przez Straż Graniczną. Od momentu włączenia Polski do strefy Schengen (od 21.12.2007 r.) badanie obejmuje wyłącznie przejścia graniczne zlokalizowane na granicach zewnętrznych Unii Europejskiej. Uzupełnieniem brakujących informacji o ruchu osób i pojazdów na granicach Polski z krajami UE są szacunki w oparciu o dostępne źródła danych (badanie statystyczne i dane administracyjne). Równolegle prowadzone są badania reprezentacyjne na granicach Polski, których celem jest oszacowanie liczby odwiedzających Polskę nierezydentów (turystów i odwiedzających jednodniowych), a także uzyskanie danych charakteryzujących ich pobyt (główny cel przyjazdu, miejsce zakwaterowania, długość pobytu) oraz wydatki poniesione w związku z podróżą i pobytem. W gospodarstwach domowych prowadzone są badania ankietowe dotyczące uczestnictwa mieszkańców Polski w wyjazdach krajowych długo i krótkookresowych oraz zagranicznych. Ich wyniki umożliwiają scharakteryzowanie populacji wyjeżdżających wg cech społeczno-demograficznych, a także scharakteryzowanie ich podróży z uwzględnieniem poniesionych wydatków.
Ponadto pozyskiwane będą dane z wybranych organizacji związanych z turystyką (np. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe), które dostarczają informacji o ich stanie i zakresie działalności. Posłużą one do oceny rozwoju krajoznawstwa i turystyki kwalifikowanej, a także do oceny realizacji zadań wynikających z określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach wodnych oraz bezpieczeństwa i ratownictwa w górach.
W badaniach kultury fizycznej szczególny nacisk położono na badanie sportu, czyli wszelkich form aktywności fizycznej, które przez uczestnictwo doraźne lub zorganizowane wpływają na wypracowanie lub poprawienie kondycji fizycznej i psychicznej, rozwój stosunków społecznych lub osiągnięcie wyników sportowych na wszelkich poziomach. Danych z tego zakresu dostarczy coroczne badanie dotyczące polskich związków sportowych. Wyniki badania przedstawiają m. in. informacje na temat kadry polskiego związku sportowego, zawodników w podziale na kategorie wiekowe i rodzaje sportów, reprezentantów Polski, sędziów sportowych, a także kursów i ich uczestników. Dane dotyczące ćwiczących, trenerów i instruktorów w klubach sportowych gromadzone są co dwa lata, natomiast dane dotyczące rodzajów i standardów obiektów sportowych - co cztery lata. Dane o sporcie będą uzupełniane informacjami ze źródeł pozastatystycznych - systemów administracyjnych. Dotyczy to głównie danych o kulturze fizycznej organizowanej przez wybrane ogólnopolskie organizacje sportowe: Ludowe Zespoły Sportowe, Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Akademicki Związek Sportowy i Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych Start oraz informacji Ministerstwa Sportu i Turystyki w zakresie rywalizacji sportowej osób niepełnosprawnych, jak również wykazu medalistów w sportach olimpijskich.

Celem badań statystycznych z zakresu nauki, techniki i społeczeństwa informacyjnego jest zaspokojenie potrzeb odbiorców, zarówno krajowych jak i zagranicznych, zainteresowanych tą problematyką, poprzez dostarczenie możliwie najszerszego zasobu informacji pozwalających na ocenę postępów w budowaniu w Polsce gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego. Nauka i technika są obecnie czynnikami strategicznymi, decydującymi o przyszłym rozwoju i pomyślności społeczeństw we wszystkich aspektach ich życia. Jak zapisano w strategii Europa 2020, gospodarka krajów Unii Europejskiej powinna stać się najbardziej dynamiczną i konkurencyjną w skali świata gospodarką opartą na wiedzy.
Zakres tematyczny i metodyka badań statystycznych w dziedzinie nauki, techniki i społeczeństwa informacyjnego są w pełni zgodne z zaleceniami zawartymi w aktach prawnych Unii Europejskiej regulujących statystykę Wspólnoty w tych obszarach (Rozporządzenie Komisji Unii Europejskiej Nr 995/2012 z dnia 26 października 2012 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania decyzji nr 1608/2003/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące zbierania danych statystycznych i rozwoju statystyki Wspólnoty z zakresu nauki i techniki oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady o statystyce społeczeństwa informacyjnego Nr 808/2004 z 21 kwietnia 2004 r. z późniejszymi zmianami). Wdrażane są również ustalenia i rozwiązania przyjmowane systematycznie przez Komisję Europejską w trakcie prac nad stworzeniem nowej metody koordynowania polityki naukowo-technicznej państw członkowskich, której jednym z najważniejszych elementów jest tzw. benchmarking oparty na specjalnie w tym celu przygotowanym zestawie danych i wskaźników statystycznych.
Tematyka badań statystycznych w zakresie nauki i techniki obejmuje szeroki wachlarz zagadnień dotyczących, oprócz tzw. input statistics, czyli statystyki wkładu (mianem tym w terminologii międzynarodowej określany jest pomiar nakładów pracy i środków zaangażowanych w działalność badawczą i rozwojową), również szeroko reprezentowaną problematykę efektów uzyskiwanych dzięki działalności badawczej, czyli dziedziny określane w terminologii międzynarodowej ogólnym mianem output statistics (innowacje, patenty, wysoka technika, bibliometria). W badaniach tych w szerokim zakresie wykorzystywane są dane pochodzące z wielu różnorodnych źródeł: statystycznych i pozastatystycznych, krajowych i zagranicznych.
Główne tematy statystyki nauki i techniki to badanie Działalności badawczej i rozwojowej (B+R) oraz badanie Działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w przemyśle i Działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w sektorze usług. Badanie działalności B+R obejmuje takie podstawowe zagadnienia, jak personel w działalności B+R oraz poniesione na tę działalność nakłady, a także środki wydatkowane na zakup aparatury naukowo-badawczej. Nakłady na działalność B+R ujmowane są według kategorii kosztów, a także według pierwotnych źródeł finansowania, w podziale na środki: pochodzące od ministerstw, jednostek samorządów terytorialnych, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), Narodowego Centrum Nauki (NCN), Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) oraz innych agencji, jednostek naukowych PAN, instytutów badawczych, szkół wyższych, przedsiębiorstw krajowych, prywatnych instytucji niedochodowych oraz środki pochodzące z zagranicy m.in. z: Komisji Europejskiej, organizacji międzynarodowych i przedsiębiorstw zagranicznych, w tym pochodzące z Unii Europejskiej. Pozwala to na ocenę skali finansowania nauki ze środków pozabudżetowych, stanowiących w krajach rozwiniętych główny składnik nakładów na działalność B+R. Badanie to jest aktualnie jedynym pełnym źródłem informacji o całokształcie działalności B+R w Polsce. Badanie działalności innowacyjnej przedsiębiorstw obejmuje takie zagadnienia jak: innowacyjność przedsiębiorstw w zakresie innowacji produktowych, procesowych, organizacyjnych i marketingowych, współpraca w zakresie działalności innowacyjnej, publiczne wsparcie dla działalności innowacyjnej, jak również nakłady poniesione na tą działalność. Nakłady ujmowane są według rodzajów celów poniesionych nakładów, jak również według źródeł pochodzenia środków.
Poza przedstawionymi wyżej głównymi tematami, badania statystyczne z zakresu nauki i techniki obejmują również zagadnienia takie jak:
- stan ochrony własności przemysłowej, w tym statystyka wynalazków zgłoszonych do ochrony prawnej i udzielonych patentów - badanie prowadzone przez Urząd Patentowy RP,
- produkcja, zatrudnienie i handel zagraniczny w zakresie tzw. wysokiej techniki,
- zasoby ludzkie dla nauki i techniki (w terminologii międzynarodowej w skrócie HRST),
- badanie środków alokowanych przez rząd na działalność B+R według celów społeczno-ekonomicznych w oparciu o założenia metodologiczne opracowane przez Eurostat (w terminologii międzynarodowej GBARD),
- biotechnologia - badanie prowadzone przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) i Urząd Statystyczny w Szczecinie w oparciu o zalecenia metodologiczne opracowywane aktualnie przez OECD,
- nanotechnologia - badanie prowadzone w oparciu o międzynarodowe standardy metodologiczne OECD.
Dane statystyczne z zakresu nauki i techniki publikowane są przede wszystkim w rocznikach statystycznych GUS, w tym w Roczniku Statystycznym Przemysłu i w Roczniku Statystycznym Województw oraz w rocznej publikacji Nauka i technika, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw oraz Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce. Publikacje dostępne są na stronie internetowej GUS. Jednocześnie, wyniki badań publikowane są również w internetowych bazach danych: Banku Danych Lokalnych (BDL) oraz Dziedzinowych Bazach Wiedzy (DBW).
Obok prowadzonej od wielu lat statystyki działalności badawczej i rozwojowej oraz innowacyjności, od 2004 roku prowadzone jest badanie Wskaźniki społeczeństwa informacyjnego, ściśle związane z pomiarem rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy. Jego zakres obejmuje wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT - Information and Communication Technologies) w przedsiębiorstwach, gospodarstwach domowych i wśród osób indywidualnych. Badania te mają na celu pozyskanie wskaźników pozwalających na ocenę poszczególnych etapów rozwoju społeczeństwa informacyjnego i analizę zachodzących w nim procesów oraz dokonywanie porównań pomiędzy krajami UE. Promowanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego (i co za tym idzie prowadzenie stosownych badań statystycznych) jest zadaniem o wysokim priorytecie zarówno w Polsce, jak i w UE, ponieważ:
- w ciągu ostatnich lat jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju infrastruktury i usług w sektorze ICT, liberalizacji rynku telekomunikacyjnego i upowszechnienia Internetu. Przemiany te są związane z procesem transformacji społeczeństwa przemysłowego w społeczeństwo informacyjne, w którym dominującą rolę odgrywa szeroki dostęp do informacji i jej wykorzystanie;
- państwa Unii Europejskiej dążąc do przyspieszenia rozwoju społeczeństwa informacyjnego wyznaczyły cele, które mają spowodować stały wzrost ekonomiczny, zapewnić większą liczbę miejsc pracy, dostęp obywateli do najnowszych technologii informacyjnych nie tylko w kategoriach fizycznych, ale też w kwestii umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w realiach społeczeństwa informacyjnego;
- w celu urzeczywistnienia tej idei stworzono w UE Plan działań eEuropa 2002, potem eEuropa 2005 i 2010 a następnie Europa Cyfrowa 2011-2015, Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy na lata 2015-2016, Ramy Monitorowania Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa w latach 2016-2021. Zgodnie z nimi administracje krajowe i międzynarodowe podejmują szereg inicjatyw w kierunku zapewnienia szerszego dostępu i wykorzystania sieci szerokopasmowych, ich bezpieczeństwa, szybszego wdrażania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (w tym cyfrowych) w administracji, oświacie, służbie zdrowia i szeroko pojętej działalności gospodarczej.
Wyniki prowadzonych badań pozwalają na opracowywanie szeregu informacji m.in. na temat dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych (w tym Internetu), celu wykorzystania Internetu, handlu elektronicznego, korzystania z Internetu w kontaktach z administracją publiczną oraz kompetencji informatycznych społeczeństwa, jak również przyczyn niekorzystania z Internetu. Wyniki te publikowane są corocznie w rocznikach statystycznych GUS oraz w publikacji Społeczeństwo informacyjne w Polsce, dostępnej również na stronie internetowej GUS, jak również bazach internetowych (BDL, DBW, Eurostat).
 

Tematyka badań w zakresie rynku materiałowego i paliwowo-energetycznego zmierza do zapewnienia pełnej informacji niezbędnej do analizy zagadnień związanych z gospodarowaniem materiałami i surowcami, paliwami i energią, poprzez rozpoznanie rozmiarów i struktury podaży oraz wielkości i charakterystyki popytu. Oprócz statystycznej rejestracji obrotu materiałami i surowcami oraz paliwami i energią prace zmierzają do szerszego rozpoznania czynników determinujących kształtowanie się popytu i podaży, dla oceny sytuacji bieżącej i prognozowania tej sytuacji w przyszłości.
Zapewnienie wystarczających dostaw paliw i energii oraz materiałów i surowców, ma podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego. Zaopatrzenie rynku w materiały i surowce, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju tj. zapewnienie możliwości pełnego zaspokojenia potrzeb energetycznych wszystkich odbiorców, poprzez utrzymanie ciągłości i niezawodności zaopatrzenia w energię, jak również problemy związane z użytkowaniem materiałów, a szczególnie energii, decydujące o jakości życia społeczeństwa, znajduje się w centrum zainteresowania zarówno władz i instytucji rządowych, jak i organizacji międzynarodowych.
Tematyka badań jest zgodna z potrzebami głównych krajowych użytkowników informacji oraz zobowiązaniami GUS wynikającymi z regulacji prawnych, oraz zobowiązań Polski wobec międzynarodowych organizacji, których nasz kraj jest członkiem.
Szczególną rolę pełnią tu zobowiązania informacyjne wobec Unii Europejskiej, co implikuje potrzebę rozszerzenia zakresu prowadzonych badań o wskaźniki i ujęcia dotychczas niestosowane w statystyce krajowej. Potrzeby te są podstawą do rozwijania badań dotyczących: zaopatrzenia w paliwa i energię w ujęciu krajowym, zużycia energii i materiałów przez wszystkie kategorie konsumentów, w tym zużycia energii w gospodarstwach domowych, cen paliw i energii, wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, efektywności wykorzystania energii i materiałów, wpływu na środowisko i emisji do atmosfery szkodliwych substancji (CO2, SO2, itp.), towarzyszącej przetwarzaniu surowców energetycznych, jak i doskonalenia metod bilansowania materiałów i surowców oraz paliw i energii, zarówno w ujęciu syntetycznym, jak i szczegółowym.
W celu kompleksowego ujęcia i prezentacji problematyki ujmowanej w tym bloku tematycznym, wykorzystywanych będzie w szerokim zakresie wiele źródeł informacji. Źródła danych statystyki publicznej będą uzupełniane o informacje innych jednostek jak: ekspertyzy, raporty, autorskie opracowania instytutów i ośrodków naukowo-badawczych, agencji i fundacji zajmujących się omawianą problematyką.

Działalność rolnicza
Specyficzne warunki produkcyjno-ekonomiczne rolnictwa, takie jak m.in. biologiczny charakter produkcji, duże uzależnienie od zmienności warunków agrometeorologicznych, sezonowość produkcji oraz znaczne jej rozproszenie i zróżnicowanie terytorialne, stanowią o złożoności tego działu statystyki, a także określają zakres prac badawczych i stosowanej metodologii badań.
Podstawowym założeniem przy opracowywaniu tematyki badań była realizacja zapotrzebowania krajowych i zagranicznych odbiorców informacji, w tym wypełnienie przez Polskę, jako kraju członkowskiego, wymogów Eurostatu.
Wśród tematów kontynuowanych (zachowując ciągłość i aktualność badań), zapewniających zakres podstawowych informacji z dziedziny rolnictwa, należy wymienić następujące bloki tematyczne:
- gospodarka ziemią - badanie zawiera informacje o zasobach i wykorzystaniu ziemi, władaniu gruntami, obrocie ziemią i strukturze agrarnej gospodarstw,
- produkcja roślinna - badanie powierzchni zasiewów poszczególnych upraw lub grup upraw rolnych i ogrodniczych, ocena stanu upraw rolnych i ogrodniczych, a także poziomu plonów określanych trzy razy w roku na podstawie szacunków: wstępnego (prognozy przed zbiorami), przedwynikowego uściślającego wcześniejsze przewidywania oraz wynikowego (po zbiorach),
- produkcja zwierzęca - badanie dotyczy liczebności pogłowia poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich, struktury stada, dynamiki zmian stanów zwierząt, wielkości uzyskanej produkcji zwierzęcej wraz z kierunkami jej rozdysponowania (w tym produkcji żywca rzeźnego poszczególnych gatunków, mleka, jaj, wełny), wielkości przemysłowych ubojów bydła, świń, owiec, koni, kóz i pozostałych gatunków zwierząt, wielkości wylęgów drobiu według gatunków i kierunków użytkowania piskląt, liczby unasienionych krów i jałowic oraz prognoz produkcji zwierzęcej,
- skup i ceny produktów rolnych - badanie skupu produktów rolnych bezpośrednio od producentów rolnych (w ujęciu ilościowym i wartościowym), badanie cen skupu i cen targowiskowych produktów rolnych, badanie cen użytków rolnych,
- środki produkcji - badanie wprowadzania na rynek krajowy nawozów mineralnych, środków ochrony roślin i pasz oraz zużycia nawozów mineralnych i naturalnych,
- syntetyczne mierniki produkcji rolnictwa oraz rolnicze bilanse materiałowe - bilanse produktów rolniczych, syntetyczne mierniki produkcji rolniczej (rolnicza produkcja globalna, końcowa, towarowa, wartość dodana brutto) oraz rachunki ekonomiczne rolnictwa (krajowe i regionalne),
- ocena czynników warunkujących rozwój produkcji rolniczej i analiza wyników produkcyjnych na tle zużycia środków produkcji,
- wskaźniki rolno-środowiskowe - w ramach działań mających na celu monitorowanie i ocenę wpływu rolnictwa na środowisko, prowadzenie prac zmierzających do zbierania i pozyskiwania danych niezbędnych do obliczania wskaźników, poprawy ich jakości w zakresie kompletności, spójności i harmonizacji oraz doskonalenia ich porównywalności i upowszechniania,
- bezpieczeństwo żywności - prowadzenie prac w zakresie pozyskiwania i przygotowania do udostępnienia danych statystycznych w zakresie urzędowej kontroli żywności i żywienia,
- koniunktura w rolnictwie - w badaniu zbierane są opinie i oceny rolników dotyczące aktualnej i przewidywanej ogólnej sytuacji gospodarstw rolnych, a także opłacalności produkcji rolnej i popytu. Pozyskane dane są wykorzystywane do wyliczenia wskaźników koniunktury, jak również do analiz sytuacji produkcyjno-ekonomicznej w rolnictwie, prognozowania kierunków zmian, a w powiązaniu z danymi z innych rolniczych badań statystycznych, dają możliwość określenia kierunków i trendów rozwojowych.
W 2018 r. kontynuowane będą prace przygotowawcze do Powszechnego Spisu Rolnego, który GUS planuje przeprowadzić zgodnie z kalendarzem i wymogami UE w 2020 roku. Unijną podstawę prawną spisu stanowić będzie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zintegrowanych statystyk rolnych, które ma wejść w życie w 2018 roku. Krajowym aktem prawnym będzie Ustawa o powszechnym spisie rolnym. Prace przygotowawcze koncentrować się będą zarówno na współpracy przy opracowaniu tekstu ustawy, jak i przygotowaniu rozwiązań organizacyjnych i metodologicznych, które pozwolą na sprawne oraz efektywne przeprowadzenie tak ważnego i trudnego przedsięwzięcia.
W 2018 roku, podobnie jak w latach poprzednich, realizowane będą prace mające na celu doskonalenie rolniczych badań statystycznych, zwłaszcza w kontekście standardów Unii Europejskiej. Kontynuowana będzie ścisła współpraca z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie pozyskiwania informacji rynkowych i danych o organizacjach producentów oraz opracowywania bilansów materiałowych produktów rolniczych zgodnie z wymogami Eurostatu.
We współpracy z Instytutem Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowym Instytutem Badawczym (IERiGŻ-PIB), prowadzone będą nadal prace związane z przygotowaniem, w pełni zgodnego z unijnym, systemu krajowych i regionalnych rachunków ekonomicznych rolnictwa.
W rolniczych badaniach statystycznych z zakresu użytkowania gruntów i produkcji roślinnej wykorzystywane będą nadal, jako uzupełniające, informacje z teledetekcji satelitarnej, opracowywane przez Instytut Geodezji i Kartografii oraz dane pozyskane z Krajowego Systemu Ewidencji Producentów, Ewidencji Gospodarstw Rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, pozostających w gestii Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
W pracach analitycznych w zakresie badań pogłowia i ubojów zwierząt gospodarskich (bydła, świń, owiec i kóz) wykorzystywane będą dane pozyskane z Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, administrowanego przez ARiMR.

Działalność leśna
W 2018 r. będą kontynuowane dotychczasowe badania. Kierunki działań badawczych ustalono zgodnie z potrzebami krajowych i zagranicznych odbiorców danych statystycznych, priorytetami określonymi w krajowym prawodawstwie leśnym oraz zaleceniami międzynarodowymi.
Integrując zasoby informacyjne GUS, zasilenia z administracyjnych źródeł danych oraz z Państwowego Monitoringu Środowiska, badania z leśnictwa obejmą rozległy zakres tematyczny dotyczący:
- stanu ilościowego i jakościowego zasobów leśnych, ich zagrożenia i ochrony,
- ekologicznych i społecznych funkcji lasów,
- zagospodarowania lasu,
- zadrzewień,
- użytkowania lasu i obrotu produktami leśnymi,
- stanu liczebnego zwierząt łownych oraz gospodarowania ich pogłowiem,
- ekonomicznych aspektów działalności leśnej.
Uwzględniając światowe tendencje w podejściu do funkcji lasów i leśnictwa, ukierunkowane na wspieranie zrównoważonego rozwoju lasów oraz zapewnienia ich trwałości i wielofunkcyjności, w szerokim zakresie w badaniach będzie uwzględniona problematyka stanu, zagrożenia i ochrony środowiska leśnego.
W aspekcie realizacji założeń Krajowego Programu Zwiększania Lesistości Kraju, podejmowane będą dalsze prace nad doskonaleniem badań statystycznych dotyczących zasobów leśnych, w tym szczególnie w lasach prywatnych, mając na względzie stały wzrost znaczenia roli lasów tej własności.
W 2018 roku, w celu sporządzenia zestawu informacji charakteryzujących lasy i leśnictwo w Polsce w kierunku zobrazowania ich roli w gospodarce narodowej, realizowane będą dalsze prace nad satelitarnymi rachunkami leśnictwa, zwłaszcza w kontekście standardów Unii Europejskiej oraz planowanego ich włączenia do Europejskich Rachunków Ekonomicznych Środowiska.
Dążąc do kompleksowego ujęcia i prezentacji problematyki leśnictwa, w badaniach będą wykorzystywane systemy informacyjne administracji publicznej, w tym: aktualizacje i wielkoobszarowe inwentaryzacje stanu lasów, wykonywane przez Biuro Urządzania Lasów i Geodezji Leśnej; System Informatyczny Lasów Państwowych (SILP); monitoring środowiska leśnego realizowany przez Instytut Badawczy Leśnictwa w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska; systemy ewidencyjne Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; Krajowy System Informacji o Pożarach Lasów oraz opracowania i ekspertyzy Instytutu Badawczego Leśnictwa, w tym monitoring występowania ważniejszych szkodników i chorób drzew leśnych.

Badania w zakresie działalności przemysłowej dotyczą poziomu, dynamiki i struktury produkcji sprzedanej w podmiotach prowadzących działalność gospodarczą, zaliczaną zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) - do sekcji B (górnictwo i wydobywanie), sekcji C (przetwórstwo przemysłowe), sekcji D (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych) i sekcji E (dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją;) oraz poziomu produkcji wyrobów i usług przemysłowych w zakresie sekcji B i C (w okresach miesięcznych i rocznych), wytworzonych przez podmioty gospodarcze niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności sklasyfikowanej według PKD. Ponadto roczna ankieta przedsiębiorstwa umożliwia badanie produkcji przemysłowej metodą rodzaju działalności.
Badanie produkcji sprzedanej pozwala na bieżącą, comiesięczną ocenę tendencji rozwoju produkcji w przekrojach według sekcji i działów działalności przemysłowej, a także w przekroju wojewódzkim. Informację tę uzupełniają dane dotyczące produkcji wybranych wyrobów przemysłowych, klasyfikowanych do różnych działów Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU).
Niewątpliwą zaletą miernika produkcja sprzedana jest szybkość pozyskiwania danych. Informacje miesięczne są publikowane już w 20 dni po miesiącu sprawozdawczym i dotyczą podmiotów, w których liczba pracujących wynosi 10 osób i więcej, wytwarzających ok. 93% produkcji krajowej.
Publikowany comiesięcznie wskaźnik wzrostu (spadku) produkcji sprzedanej przemysłu istnieje powszechnie w świadomości społecznej jako miernik kondycji gospodarki. Jest to podstawowy miernik krótkookresowy, a sposób jego obliczania jest akceptowany przez Eurostat.
Wartości produkcji sprzedanej wykorzystywane są również jako wagi w miesięcznych badaniach indeksów zmian cen producentów.
Ponadto, produkcja sprzedana w okresach kwartalnych i rocznych stanowi podstawę do ustalenia produkcji globalnej, a w końcowym efekcie, wartości dodanej brutto przemysłu w systemie rachunków narodowych.
Źródłem danych dla ustalenia produkcji sprzedanej danego okresu jest sprawozdawczość podmiotów gospodarczych z ich działalności. W zależności od wielkości podmiotów, określonej liczbą pracujących, są to miesięczne meldunki, sprawozdania roczne dla badań pełnych i badania reprezentacyjne.
Wyniki miesięcznego badania reprezentacyjnego dla podmiotów, w których liczba pracujących wynosi od 10 do 49 osób (ok. 10% próba), jak również wyniki pełnego badania rocznego podmiotów, w których liczba pracujących wynosi 10 osób i więcej, ze względu na niepełną kompletność uzyskiwanych sprawozdań, uogólniane są na pełną zbiorowość. Podstawą uogólnienia wyników jest wydajność pracy mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego, uzyskana z badania i ustalona na najniższym poziomie agregacji danych. Dopełnieniem badań rocznych jest reprezentacyjne badanie działalności gospodarczej przedsiębiorstw o liczbie pracujących do 9 osób. Próba dobrana w sposób losowy obejmuje około 4% populacji tych podmiotów zapisanych w Bazie Jednostek Statystycznych.
W zakresie działalności przemysłowej realizowane jest również miesięczne badanie obrotu w podziale na krajowy i niekrajowy z wyodrębnieniem strefy Euro, które tak jak badanie Produkcja sprzedana przemysłu realizowane jest zgodnie z wymogami Rozporządzenia Rady (WE) nr 1165/98 z dnia 19 maja 1998 r. z uwzględnieniem Rozporządzenia (WE) nr 1158/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. oraz Rozporządzenia (WE) nr 1893/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r.
Ponadto, zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 656/2007 z dnia 14 czerwca 2007 r., zmieniającego Rozporządzenie Komisji (WE) nr 585/2001, kontynuowany jest podział produkcji sprzedanej i obrotu na 5 głównych grupowań przemysłowych, tj.: na dobra zaopatrzeniowe, inwestycyjne, konsumpcyjne trwałe, konsumpcyjne nietrwałe i dobra związane z energią.
Nadal prowadzone jest miesięczne badanie nowych zamówień w przemyśle w podziale na krajowe i niekrajowe, w tym do krajów strefy Euro. Wskaźnik nowych zamówień jest jednym z elementów tzw. wskaźnika wyprzedzającego, pozwalającego ocenić przyszłą produkcję i pokazuje rozwój popytu na wyroby i usługi przemysłowe w wybranych działach sekcji Przetwórstwo przemysłowe.
W oparciu o wyniki ankiety strukturalnej przedsiębiorstw, opracowywane jest badanie produkcji przemysłowej metodą rodzaju działalności, w celu ustalenia poziomu produkcji w poszczególnych rodzajach działalności przemysłowej realizowanej w gospodarce narodowej, tj. w ramach działalności gospodarczej wszystkich podmiotów, niezależnie od ich zakwalifikowania do określonych sekcji PKD.
Oprócz badania produkcji sprzedanej (w okresach rocznych i miesięcznych), badany jest poziom i zmiany produkcji globalnej, zużycia pośredniego i wartości dodanej w przemyśle (w okresach rocznych).
Badanie produkcji wytworzonej i sprzedanej w fizycznych jednostkach miary, ważniejszych dla gospodarki wyrobów przemysłowych (badania produktowe), w tym wyrobów wg Listy PRODCOM, realizowane jest zgodnie z wytycznymi metodologicznymi określonymi w Rozporządzeniu Rady nr 3924/91 z 19 grudnia 1991 r.
Zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 96/16/EC z dnia 19 marca 1996 r., realizowane są miesięczne i roczne badania dotyczące wielkości skupu mleka i śmietanki, z określeniem zawartości tłuszczu i białka oraz wielkości produkcji przetworów mlecznych i zużycia surowców przy produkcji przetworów mlecznych.
W zakresie działalności przemysłowej prowadzone jest kwartalne badanie dotyczące wielkości produkcji, zapasów i rozdysponowania alkoholu etylowego. Badanie realizowane jest zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 2336/2003 z dnia 20 grudnia 2003 r. wprowadzające niektóre szczegółowe zasady stosowania Rozporządzenia Rady (WE) Nr 670/2003 ustanawiającego szczególne środki dotyczące rynku alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego. Dane pozyskiwane są na potrzeby krajowe i Komisji Europejskiej.
Ponadto, prowadzone jest przez Ministerstwo Energii badanie specjalistyczne dostarczające informacji o przemyśle koksowniczym.

Obserwacją statystyczną w zakresie budownictwa objęto produkcję budowlano-montażową podmiotów gospodarczych sektora publicznego i prywatnego, realizowaną na terenie kraju i poza granicami kraju przez przedsiębiorstwa budowlane i niebudowlane, koszty produkcji budowlano-montażowej wykonanej przez przedsiębiorstwa budowlane na terenie kraju, liczbę wydanych pozwoleń na budowę i zgłoszeń z projektem budowlanym dotyczących budowy budynków i pozostałych obiektów budowlanych, liczbę zezwoleń na realizację inwestycji drogowych, liczbę obiektów budowlanych oddanych do użytkowania na podstawie wydanych pozwoleń na ich użytkowanie lub zgłoszeń o zakończeniu budowy, efekty rzeczowe działalności budowlanej, wybrane elementy charakterystyki energetycznej budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oddanych do użytkowania, nakazy rozbiórki obiektów budowlanych.
Badanie produkcji budowlano-montażowej wykonanej na terenie kraju dotyczy sprzedaży robót budowlano-montażowych (obejmujących roboty budowlane o charakterze inwestycyjnym oraz pozostałe: remontowe, konserwacyjne, rozbiórkowo-porządkowe, budownictwo tymczasowe), wykonanych przez przedsiębiorstwa budowlane i niebudowlane siłami własnymi na rzecz obcych zleceniodawców.
Produkcja budowlano-montażowa zrealizowana poza granicami kraju badana jest według krajów - miejsc wykonywania robót. W takim przekroju zbierane są również dane o przeciętnym zatrudnieniu poza granicami kraju.
Liczba obiektów budowlanych oddanych do użytkowania - na podstawie wydanych pozwoleń na ich użytkowanie lub przyjętych zawiadomień o zakończeniu budowy (artykuły 54 i 55 Ustawy Prawo budowlane) - badana jest według tych podstaw prawnych oraz w podziale na rodzaje obiektów budowlanych.
Badaniem Nakazy rozbiórki obiektów budowlanych objęte są: liczba decyzji nakazujących rozbiórkę obiektów, liczba wszczętych postępowań egzekucyjnych oraz wykonanych rozbiórek.
Badanie liczby wydanych pozwoleń na budowę oraz zgłoszeń budowy obiektów budowlanych z projektem budowlanym prowadzone jest według rodzajów obiektów ze szczególnym uwzględnieniem budynków mieszkalnych.
Obserwacją statystyczną w zakresie efektów rzeczowych budownictwa objęto rozpoczęte i oddane do użytkowania mieszkania w budynkach mieszkalnych oraz o innym przeznaczeniu niż mieszkalne, (na tej podstawie ustalana jest liczba mieszkań w budowie), przekazane do eksploatacji budynki mieszkalne i o innym przeznaczeniu niż mieszkalne.
Źródłem danych o produkcji budowlano-montażowej zrealizowanej na terenie kraju jest sprawozdawczość GUS miesięczna, kwartalna i roczna oraz szacunki własne. Miesięcznie badane są podmioty budowlane o liczbie pracujących 50 osób i więcej oraz 10% próba podmiotów zatrudniających od 10 do 49 osób. Na tej podstawie ustalana jest ogólna wartość sprzedaży robót budowlano-montażowych zrealizowanych przez podmioty budowlane o liczbie pracujących 10 osób i więcej. Prezentowane w układzie miesięcznym dane dotyczą wartości, dynamiki i struktury sprzedaży produkcji budowlano-montażowej. Kwartalnie zakres badania dotyczy także robót wykonanych na wybranych rodzajach obiektów budowlanych.
Roczne badanie dostarcza informacji o sprzedaży produkcji budowlano-montażowej wykonanej w gospodarce narodowej przez wszystkie podmioty budowlane - według miejsc (województw) wykonywania robót oraz przez podmioty niebudowlane.
W zakresie eksportu usług budowlanych, w rocznej sprawozdawczości GUS badaniem objęte są jednostki o liczbie pracujących 10 osób i więcej zarówno budowlane, jak również niebudowlane - prowadzące tego rodzaju działalność.
Koszty produkcji budowlano-montażowej w układzie kalkulacyjnym wykonanej na terenie kraju dotyczą: materiałów bezpośrednich, kosztów zakupu materiałów, płac bezpośrednich, kosztów sprzętu i transportu technologicznego, w tym koszty energii elektrycznej zużytej podczas pracy sprzętu, kosztów ogólnych budowy i zarządu oraz kosztów nieprodukcyjnych z wydzieleniem kosztów robót poprawkowych, w tym związanych z usuwaniem usterek. Rocznym badaniem GUS objęto podmioty budowlane o liczbie pracujących 10 osób i więcej.
Źródłem danych o liczbie obiektów budowlanych oddanych do użytkowania - na podstawie pozwolenia lub zawiadomienia o zakończeniu budowy - jest półroczna sprawozdawczość Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego. Badaniami objęte są wojewódzkie i powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego. Informacje prezentowane są według rodzajów obiektów oraz według województw.
Źródłem danych o nakazach rozbiórki obiektów budowlanych jest półroczna sprawozdawczość Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego. Badaniem objęte są wojewódzkie i powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego. Liczbę decyzji nakazujących rozbiórkę bada się według podstaw prawnych, tj. z tytułu: samowoli budowlanej, budowy prowadzonej niezgodnie z warunkami pozwolenia, niewłaściwego utrzymania obiektów budowlanych. Liczbę decyzji nakazujących rozbiórkę, liczbę wszczętych postępowań egzekucyjnych oraz rozbiórki wykonane, bada się z wydzieleniem danych dla budynków mieszkalnych w podziale na jednorodzinne, wielorodzinne, letniskowe oraz zamieszkania zbiorowego. Ponadto informacje o rozbiórkach zbiera się w podziale na wykonane przez zobowiązanego lub w drodze wykonania zastępczego.
Źródłem danych z zakresu pozwoleń na budowę oraz zgłoszeń budowy z projektem budowlanym jest, w zakresie wszystkich inwestorów, miesięczna i kwartalna sprawozdawczość GUS. Miesięcznie zbierane są dane o liczbie mieszkań (mających powstać w wyniku budowy lub rozbudowy budynków mieszkalnych i o innym przeznaczeniu niż mieszkalne, a także w wyniku przebudowy pomieszczeń niemieszkalnych), na których budowę wydano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia z projektem budowlanym. Kwartalne dane dotyczą pozwoleń na budowę oraz zgłoszeń z projektem budowlanym w zakresie budowy i rozbudowy budynków (mieszkalnych i niemieszkalnych) oraz innych obiektów budowlanych, a także przebudowy pomieszczeń niemieszkalnych - prowadzącej do powstania nowych mieszkań. Badaniem objęte są wojewódzkie i powiatowe organy administracji architektoniczno-budowlanej.
Źródłem rocznych danych o liczbie zezwoleń na realizację inwestycji drogowych są informacje gromadzone przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego jako badanie własne dla realizacji zadań statutowych.
Źródłem danych o budynkach mieszkalnych oddanych do użytkowania są kwartalne wykazy budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oraz obiektów zbiorowego zakwaterowania przekazanych do użytku - sporządzane na potrzeby rejestru terytorialnego oraz sprawozdawczość kwartalna GUS. Wykazy te, wraz z uzupełniającym je sprawozdaniem GUS, dostarczają szczegółowych informacji o budynkach mieszkalnych i mieszkaniach oddanych do użytkowania w danym kwartale przez wszystkich inwestorów. Sprawozdawczością GUS objęte są powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego oraz - w odrębnym sprawozdaniu - wszyscy inwestorzy poza indywidualnymi (tj. realizującymi budynki mieszkalne na własne potrzeby oraz kościołami i związkami wyznaniowymi) w zakresie nakładów poniesionych na budowę nowych wielorodzinnych budynków mieszkalnych oddanych do użytkowania. Pozyskiwane od nich kwartalne sprawozdania są podstawą do ustalania - a następnie ogłaszania przez Prezesa GUS - ceny 1 m2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych oddawanych do użytkowania. Poza kwartalną sprawozdawczością zbierane są również w cyklu miesięcznym dane o mieszkaniach oddanych do użytkowania oraz o liczbie mieszkań, których budowę rozpoczęto i liczbie mieszkań, na których budowę wydano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia budowy z projektem budowlanym.
Dane o budynkach niemieszkalnych, budynkach zbiorowego zamieszkania oraz budynkach mieszkalnych nieprzystosowanych do stałego zamieszkania, przekazanych do użytkowania przez wszystkich inwestorów, zbierane są w sprawozdawczości kwartalnej GUS.
Badania prowadzone w tym bloku tematycznym zabezpieczają potrzeby informacyjne krajowych użytkowników, jak i wymogi organizacji międzynarodowych (Eurostat, ONZ, OECD, EBC).

Badania statystyczne, dotyczące transportu, mają na celu dostarczenie informacji o stanie i stopniu rozwoju infrastruktury transportowej, o poziomie rozwoju poszczególnych rodzajów transportu składających się na system transportowy kraju. Informacje te potrzebne są dla kształtowania polityki transportowej, polityki w zakresie ochrony środowiska, polityki regionalnej, dla badań rynku transportowego prowadzonych przez różne firmy, jak również dla realizacji obszernych zobowiązań międzynarodowych w zakresie statystyki transportu, wynikających m.in. z członkostwa Polski w UE.
Tematyka badań statystycznych, dostosowana do specyfiki każdego rodzaju transportu, obejmuje elementy warunkujące działalność transportową, tj. zagadnienia dotyczące sieci transportowych i potencjału przewozowego, w tym również terminali intermodalnych oraz efekty działania transportu - wykonywane usługi. Na usługi te składają się przewozy pasażerów mierzone liczbą pasażerów i pasażerokilometrów, przewozy ładunków wyrażone w tonach i tonokilometrach oraz dla transportu intermodalnego - również w jednostkach ładunkowych, usługi charakterystyczne dla portów lotniczych (m.in. ruch pasażerów, samolotów, przeładunek towarów). Badane są również usługi wyrażone wartościowo z wydzieleniem sprzedaży usług działalności podstawowej, a także wypadki drogowe.
Zakres badań statystycznych z transportu na 2018 r. (z których większość to badania prowadzone w wykonaniu postanowień aktów prawnych UE w zakresie statystyki transportu) stanowi kontynuację badań z poprzedniego roku. Wykorzystywane będą nadal dane pochodzące ze źródeł administracyjnych, w tym dotyczące pojazdów samochodowych (system CEPiK - Ministerstwo Cyfryzacji) w zakresie rozszerzonym w stosunku do 2017 r., dróg publicznych oraz ruchu pojazdów na drogach (dane Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad), wypadków drogowych (system SEWiK - Komenda Główna Policji). Nadal prowadzone będą prace wynikające ze współpracy międzynarodowej (głównie Eurostat), dotyczące zmian w aktach prawnych unijnych w zakresie statystyki transportu i sposobów ich ujęcia w praktyce polskiej. Kontynuowane będą prace nad rozpoznaniem możliwości pozyskiwania informacji o transporcie z różnych źródeł administracyjnych wraz z formułowaniem wniosków do kompetentnych resortów o uwzględnienie potrzeb statystyki.
W odniesieniu do poczty i telekomunikacji badania statystyczne mają na celu dostarczenie informacji o stanie i stopniu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej i pocztowej oraz o poziomie usług świadczonych przez te sektory. Badania statystyczne z tego obszaru prowadzone w 2018 r. będą w znacznym stopniu kontynuacją badań z poprzedniego roku. W odniesieniu do badań statystycznych obejmujących działalność pocztową pozyskiwane będą dane o usługach pocztowych ze źródeł administracyjnych, tj. z Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE), z wyłączeniem informacji o abonentach radia i telewizji (dane z systemu Poczty Polskiej S.A.). W zakresie telekomunikacji (telefonia stacjonarna, telefonia ruchoma, radiofonia i telewizja kablowa, pozostała telewizja płatna, Internet) dane pozyskiwane będą wyłącznie ze źródeł administracyjnych na podstawie prowadzonych w 2017 r. prac GUS i UKE dotyczących konsolidacji danych statystycznych w ramach sprawozdawczości UKE.

Wśród działalności usługowych dominujące znaczenie, tak pod względem udziału w tworzeniu PKB jak i wielkości zatrudnienia, przypada na handel, w związku z czym badanie działalności handlowej jest znaczącym elementem systemu rachunków narodowych. Zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) sfera działalności handlowej obejmuje: handel hurtowy i detaliczny; naprawy pojazdów samochodowych włączając motocykle. Z racji swej funkcji pośredniczenia pomiędzy produkcją a konsumpcją, handel ma decydujące znaczenie dla lepszego dostosowania produkcji do potrzeb konsumentów i rozmieszczenia jej zgodnie ze społecznym zapotrzebowaniem.
Tematyka badań z zakresu działalności handlowej zakłada przygotowanie ilościowo-jakościowych wskaźników i analiz statystycznych, obrazujących całokształt aktualnej sytuacji w działalności związanej z obrotem towarowym oraz jej tendencje rozwojowe, w celu kreowania polityki handlowej przez organy administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz innych uczestników życia społecznego i gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem:
- tworzenia warunków rozwoju handlu i zwiększenie jego stymulującego wpływu na całą gospodarkę,
- budowania nowych więzi dystrybucyjnych między jednostkami produkcyjnymi i handlowymi oraz tworzenia impulsów propodażowych ze strony otoczenia handlowego sfery wytwórczo-usługowej,
- wspierania nowoczesnej infrastruktury rynkowej,
- śledzenia sytuacji rynkowej, sygnalizowanie rysujących się zagrożeń i inicjowanie działań zmierzających do ich usunięcia (np. w zakresie tworzenia i uruchamiania rezerw państwowych),
- stabilizowania równowagi podażowo-popytowej w skali całego rynku i jego wybranych segmentów.
Powyższe cele realizowane są w oparciu o badanie statystyczne, którego zakres i metodologia dostosowana jest do wymogów Unii Europejskiej. Jest to badanie krótkookresowe przychodów przedsiębiorstw handlowych i usługowych - zgodnie z wymogami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1158/2005 z dnia 6 lipca 2005 r. zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1165/98 dotyczące krótkoterminowych statystyk.
Jednym z ważniejszych ogniw działalności współczesnej gospodarki, które decydują o warunkach i poziomie życia ludności, jest rynek dóbr konsumpcyjnych, w którym ważną rolę odgrywa gastronomia.
Potrzeba badania nowych zjawisk wynikających z gospodarki rynkowej, wyznacza konieczność dostosowania systemu ewidencji statystycznej do standardów i norm europejskich. Obowiązująca obecnie Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) zalicza strukturę przedmiotową (rodzaje działalności) rynku usług gastronomicznych do szeroko pojętej gastronomii, powiązanej z turystyką (hotelarstwem) w sekcji I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi.
Działalność gastronomiczna jest, zgodnie z wprowadzonym grupowaniem PKD, częścią sektora usług turystycznych, który odgrywa znaczącą rolę pobudzając inne działy gospodarki narodowej do rozwoju (handel, transport, hotelarstwo).
Prace metodologiczne są ukierunkowane na weryfikowanie i ciągłe doskonalenie dotychczasowych metod badań, ze szczególnym uwzględnieniem układów regionalnych oraz przygotowanie danych statystycznych na podstawie różnych źródeł informacji, zwłaszcza możliwość wykorzystania informacji ze źródeł podatkowych, czy opracowań i informacji pochodzących z organizacji handlowych. Wykorzystanie informacji o działalności handlowej z różnych źródeł i według różnych przekrojów, a także z administracyjnych źródeł danych, umożliwi lepsze przygotowanie wyników i analiz statystycznych.
Jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów sektora usług są usługi związane z obsługą działalności gospodarczej, takie jak: usługi informatyczne, prawnicze, rachunkowo-księgowe i doradztwa podatkowego, usługi doradztwa związanego z zarządzaniem, usługi architektoniczne i inżynieryjne, usługi badań i analiz technicznych, usługi reklamowe, usługi badań rynku i opinii publicznej oraz usługi związane z zatrudnieniem. W zakresie ww. działalności opracowywane są krótkookresowe informacje umożliwiające bieżącą ocenę działalności przedsiębiorstw. W ramach badań rocznych pozyskiwane są informacje o wartościach i strukturze obrotów, według produktu i siedziby odbiorcy, przedsiębiorstw prowadzących działalność informatyczną, działalność prawniczą, rachunkowo-księgową i doradztwa podatkowego, działalność w zakresie doradztwa związanego z zarządzaniem, działalność w zakresie reklamy oraz działalność związaną z zatrudnieniem.
 

Celem badań statystycznych z zakresu gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej jest zaspokojenie potrzeb odbiorców, zarówno krajowych jak i zagranicznych, zainteresowanych problematyką, poprzez dostarczenie możliwie najszerszego zasobu informacji z tego zakresu. Gospodarka morska jest jednym z głównych potencjalnych źródeł rozwoju gospodarczego, dlatego dane m.in. z tego obszaru są wykorzystywane do Strategii Rozwoju Transportu do 2020, Strategii Rozwoju Gospodarki Morskiej w Województwie Zachodniopomorskim, do prowadzenia zintegrowanej polityki morskiej UE, strategii Europa 2020, a także Polityki morskiej Rzeczypospolitej do roku 2020. Informacje z tego zakresu potrzebne są również dla realizacji zobowiązań międzynarodowych wynikających m.in. z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Zakres tematyczny i metodyka badań statystycznych w dziedzinie gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej są w pełni zgodne z zaleceniami zawartymi w aktach prawnych Unii Europejskiej regulujących statystykę Wspólnoty w tych obszarach.
Główne tematy statystyki transportu morskiego i przybrzeżnego obejmują takie podstawowe zagadnienia, jak: przewozy ładunków wyrażone w tonach i tonokilometrach, przewozy pasażerów mierzone liczbą pasażerów i pasażerokilometrów; przeładunki w tonach w portach i inne usługi charakterystyczne dla portów (ruch pasażerów, statków itp.), informacje na temat stanu morskiej i przybrzeżnej floty transportowej, obroty z polskimi portami zrealizowane w ramach żeglugi bliskiego zasięgu, obrót ładunków tranzytowych, zdolność przeładunkowa portów morskich.
Z zakresu statystyki transportu wodnego śródlądowego badaniem objęte są zagadnienia, takie jak: przewozy ładunków wyrażone w tonach i tonokilometrach według grup ładunków i relacji przewozów, przewozy pasażerów mierzone liczbą pasażerów i pasażerokilometrów oraz liczba rejsów, tabor żeglugi śródlądowej pasażerski i towarowy, sieć dróg wodnych śródlądowych (w tym eksploatowanych) według rodzaju i klasy dróg wodnych, liczba pracujących w żegludze śródlądowej, liczba wypadków na śródlądowych drogach wodnych.
Blok tematyczny Gospodarka morska i żegluga śródlądowa w zakresie gospodarki rybnej zawiera informacje o przychodach, kosztach, wartości środków trwałych, inwestycji, zatrudnieniu, w podziale na typy statków, informacje o działalności przetwórczej, wielkość produkcji, ceny jednostkowe wyrobów, przychody ogółem i według wyrobów, wykorzystanie zdolności produkcyjnych, inwestycje, zatrudnienie, informacje o liczbie gospodarstw rybackich, powierzchni stawów rybnych i powierzchni śródlądowych wód powierzchniowych, ilości ryb, skorupiaków i mięczaków słodkowodnych z chowu i hodowli oraz z połowów w śródlądowych wodach powierzchniowych.
W zakresie przemysłu stoczniowego przedstawiane są informacje o nowych zamówieniach, portfelu zamówień i wybudowanych statkach oraz informacje o portfelu zamówień i wyremontowanych statkach.
Prowadzone będą badania dotyczące wielkości zatrudnienia w gospodarce morskiej, udziału liczby podmiotów zaklasyfikowanych do gospodarki morskiej, pracujących, nakładów inwestycyjnych na gospodarkę morską, wartości brutto środków trwałych oraz wielkości nakładów inwestycyjnych i źródeł finansowania.
W zakresie turystyki morskiej i przybrzeżnej przedstawiane są m.in. informacje o turystycznej bazie noclegowej, udzielonych noclegach, ruchu pasażerów w portach morskich oraz informacje o pasażerach wycieczkowców zawijających do polskich portów morskich.
W szerokim zakresie wykorzystane będą dane pochodzące ze źródeł administracyjnych, m. in. dotyczące liczby nadanych stopni naukowych na uczelniach związanych z gospodarką morską (szkoły wyższe), liczby dyplomów oficerów statków morskich (urzędy morskie), stanu sanitarnego wód morskich w kąpieliskach (stacje sanitarno-epidemiologiczne), jakości wód przybrzeżnych i przejściowych (wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska), ochrony wybrzeża morskiego (urzędy morskie), ratownictwa morskiego (Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa) oraz wypadków morskich (Państwowa Komisja Badania Wypadków Morskich).
Wyniki prowadzonych badań pozwalają na opracowywanie szeregu informacji z zakresu gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej. Wyniki te publikowane są przede wszystkim w rocznikach statystycznych GUS, Roczniku Statystycznym Gospodarki Morskiej, Gospodarka morska w Polsce, Transport – wyniki działalności, Żegluga śródlądowa w Polsce. Publikacje dostępne są na stronie internetowej GUS.

Badania statystyczne w zakresie stosunków gospodarczych z zagranicą mają na celu uzyskanie danych, pozwalających na przeprowadzanie oceny skali rozwoju wymiany międzynarodowej, jak również powiązania i poziomu zaangażowania Polski w gospodarkę światową. W obecnej sytuacji gospodarczej kraju istotne znaczenie mają pozyskiwane informacje o wywozie i przywozie, ich wielkości, strukturze towarów, dynamice oraz saldzie obrotów. Blok tematyczny Stosunki gospodarcze z zagranicą obejmuje zagadnienia związane z międzynarodową wymianą zarówno towarów, jak i usług.
System statystyki handlu towarami w wymianie międzynarodowej obejmuje następujące tematy:
- wymiana towarowa z zagranicą, w tym: realizacja przywozu i wywozu między państwami członkowskimi UE i między krajami trzecimi w wyrażeniu ilościowo-wartościowym w cenach transakcyjnych, w PLN, USD i EUR (eksport i import towarów),
- realizacja eksportu i importu w cenach stałych.
Źródłem danych są:
- dane z deklaracji INTRASTAT obejmujące handel towarami między państwami członkowskimi UE (system INTRASTAT),
- dane ze zgłoszeń celnych obejmujące handel towarami z krajami spoza UE (system EXTRASTAT),
- dane Ministerstwa Energii,
- dane Izby Morskiej przy Sądzie Okręgowym w Szczecinie i Izby Morskiej przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku,
- dane Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej,
- dane Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Przedmiotem badania są towary występujące w handlu międzynarodowym, sklasyfikowane według Nomenklatury Scalonej (CN).
Zakres podmiotowy badań obejmuje podmioty realizujące wymianę towarów w handlu międzynarodowym. Posługuje się klasyfikacją towarową opartą na nomenklaturze europejskiej (Combined Nomenclature) oraz kodami krajów, walut i jednostek miar wg Międzynarodowej Organizacji ds. Standaryzacji (ISO).
System INTRASTAT został zorganizowany na podstawie aktów prawnych UE. Podstawa prawna tworzonego systemu została zaaprobowana w 1991 r. - Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3330/91 z 7 listopada 1991 r., a akty wykonawcze do tego rozporządzenia były sukcesywnie wprowadzane w kolejnych latach.
Prace statystyczne polegające na porównywaniu danych polskiej statystyki handlu zagranicznego ze statystykami innych krajów, służą prowadzeniu badań niezbędnych do wyjaśniania rozbieżności w przekazywanych wzajemnie danych o wymianie towarowej z zagranicą i określeniu wniosków do ewentualnych korekt.
Wyniki badań statystycznych w zakresie międzynarodowego handlu towarami prezentowane są w publikacjach statystycznych oraz przekazywane do organizacji międzynarodowych, takich jak: ONZ, FAO, MFW, OECD, EKG, EKMT, WTO, Eurostat, UNCTAD oraz Banku Światowego i specjalistycznych agend organizacji międzynarodowych.
Od 2000 r. miesięczne dane z handlu zagranicznego przekazywane są do Bazy Danych Eurostatu COMEXT, co zostało poprzedzone wielomiesięczną szczegółową analizą poprawności prowadzenia statystyki handlu zagranicznego w Polsce.
Informacje, opracowywane w ramach statystyki międzynarodowego handlu usługami, obejmują obroty usługowe z tytułu międzynarodowego nabycia usług od nierezydentów oraz dostarczenia usług nierezydentom przez rezydentów, w podziale na rodzaj usługi oraz kraj kontrahenta lub organizację międzynarodową. Zakres podmiotowy badania obejmuje podmioty realizujące wymianę usługową z zagranicą.
Badanie ma na celu pozyskanie danych zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Komisji (UE) nr 555/2012 z dnia 22 czerwca 2012 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 184/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie statystyki Wspólnoty w zakresie bilansu płatniczego, międzynarodowego handlu usługami i zagranicznych inwestycji bezpośrednich w odniesieniu do aktualizacji wymogów dotyczących danych oraz definicji. Prace analityczne prowadzone na podstawie wyników badania, dostarczają informacji o rodzaju oraz kierunkach geograficznych świadczonych bądź nabywanych usług, a także o ich ekonomicznym znaczeniu.
Źródłem danych są:
- GUS: DNU-K (kwartalne) oraz DNU-R (roczne) - Sprawozdania o międzynarodowej wymianie usług,
- system informacyjny Ministerstwa Finansów o podatku od towarów i usług VAT.
INTRASTAT
1. Rozporządzenie podstawowe:
- Rozporządzenie Nr 638/2004 (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. dotyczące statystyki obrotu towarowego między państwami członkowskimi UE (Dz.U. nr L102 z 7.04.2004 z późn. zm.).
2. Rozporządzenia wdrażające:
- Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1982/2004 z dnia 18 listopada 2004 r. wykonujące rozporządzenie (WE) nr 638/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie danych statystycznych Wspólnoty odnoszących się do handlu towarami między państwami członkowskimi i uchylające rozporządzenia Rady (WE) nr 1901/2000 oraz (EWG) nr 3590/92 (Dz.U. L343 z 19.11.2004 z późn. zm.).
EXTRASTAT
1. Rozporządzenie podstawowe:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 471/2009 z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie statystyk Wspólnoty dotyczących handlu zagranicznego z państwami trzecimi (Dz. U. WE nr L 152 z 16 06.2009), uchylające Rozporządzenie Rady (WE) nr 1172/95.
2. Rozporządzenia wdrażające:
- Rozporządzenie Komisji (UE) nr 92/2010 z 2 lutego 2010 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 471/2009 w sprawie statystyk Wspólnoty dotyczących handlu zagranicznego z państwami trzecimi w odniesieniu do wymiany danych między organami celnymi a krajowymi urzędami statystycznymi, sporządzania statystyk i oceny jakości (Dz. U. nr L 31 z 3.2.2010 r.),
- Rozporządzenie Komisji (UE) nr 113/2010 z 9 lutego 2010 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 471/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie statystyk Wspólnoty dotyczących handlu zagranicznego z państwami trzecimi w odniesieniu do zakresu zgłaszanego handlu, definicji danych, sporządzania statystyk handlowych w podziale według charakterystyki działalności oraz według waluty fakturowania a także w odniesieniu do szczególnych towarów lub przepływów (Dz. U. nr L 37 z 10.2.2010 r.).
3. Inne:
Załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej w brzmieniu obowiązującym w 2018 r.
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1106/2012 z 27 listopada 2012 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 471/2009 w sprawie statystyk Wspólnoty dotyczących handlu zagranicznego z państwami trzecimi w odniesieniu do aktualizacji nazewnictwa państw i terytoriów (Dz. U. nr L 328 z 28.11.2012 r.).

Podstawowe informacje niezbędne dla oceny stanu polskiej gospodarki pozyskiwane są poprzez obserwację sytuacji działających w Polsce przedsiębiorstw. Ocena rezultatów ich działalności dokonywana jest w oparciu o badania krótkookresowe (wyniki finansowe przedsiębiorstw, ocena bieżącej działalności gospodarczej przedsiębiorstw, koniunktura gospodarcza w przemyśle, budownictwie, handlu i usługach) oraz badania roczne (roczne wyniki działalności gospodarczej przedsiębiorstw, obserwacja podmiotów mających powiązania kapitałowe z zagranicą oraz badanie grup przedsiębiorstw).
Źródłem krótkookresowej informacji o wynikach finansowych przedsiębiorstw niefinansowych prowadzących działalność gospodarczą jest kwartalne sprawozdanie finansowe. Informacje zbierane w tym sprawozdaniu pozwalają na bieżącą ocenę rezultatów działalności w poszczególnych obszarach gospodarki przedsiębiorstw prowadzących księgi rachunkowe w zakresie przychodów, kosztów, wyników finansowych oraz nakładów na środki trwałe. Badanie to zapewnia informacje niezbędne dla opracowania m.in. kwartalnych rachunków narodowych.
Ocena bieżącej działalności gospodarczej przedsiębiorstw jest jednym z elementów krótkookresowych badań działalności przedsiębiorstw. Dane zbierane za pośrednictwem miesięcznego meldunku stanowią podstawę do obliczania wskaźników krótkookresowych i odpowiadają wymogom statystyk europejskich. Na podstawie danych pozyskanych w badaniu dokonuje się ocen poszczególnych obszarów gospodarki (przemysł, budownictwo, handel detaliczny i hurtowy, zakwaterowanie i usługi gastronomiczne, transport, gospodarka magazynowa, informacja i komunikacja, działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca) w zakresie podstawowych mierników działalności przedsiębiorstw: sprzedaży, obrotu krajowego i niekrajowego, nowych zamówień krajowych i niekrajowych w wybranych działach przemysłu, zatrudnienia oraz przeciętnego wynagrodzenia, przepracowanego czasu i wskaźników produkcji sprzedanej przemysłu. Oprócz tego meldunek jest źródłem danych o strukturze przychodów ze sprzedaży, służącej jako system wag przy obliczaniu wskaźników cen producentów w przemyśle i budownictwie.
Celem badań aktywności gospodarczej przedsiębiorstw prowadzonych metodą testu koniunktury jest uzyskanie szybkiej wstępnej oceny bieżącej i przyszłej sytuacji przedsiębiorstw przemysłowych, budowlanych, handlowych i usługowych. Respondenci udzielają odpowiedzi na pytania dotyczące między innymi portfela zamówień, produkcji, sytuacji finansowej, zapasów, cen, zatrudnienia, wykorzystania mocy produkcyjnych, barier działalności. Badania te są przeprowadzane w krajach członkowskich Unii Europejskiej w ramach Wspólnego Zharmonizowanego Programu Unii Europejskiej Badań Koniunktury Gospodarczej i Konsumentów.
Roczne badanie działalności gospodarczej przedsiębiorstw to badania pełne dla podmiotów, w których pracuje 10 lub więcej osób oraz reprezentacyjne obejmujące około 4% populacji podmiotów o liczbie pracujących do 9 osób. Dostarczają one informacji o wynikach działalności przedsiębiorstw, m.in. według klas wielkości, rodzaju prowadzonej działalności, a także jej lokalizacji (w tym według miejsca siedziby jednostki oraz według rzeczywistego miejsca prowadzenia działalności). Badania te zapewniają informacje niezbędne dla opracowania statystyk europejskich, w tym szczególnie strukturalnej statystyki przedsiębiorstw oraz rachunków narodowych, a także analiz regionalnych sektora przedsiębiorstw i regionalnych rachunków narodowych.
Uzupełnieniem powyższych badań prowadzonych w ramach tego bloku jest badanie nowych przedsiębiorstw, którego celem jest analiza warunków powstawania tych jednostek w Polsce oraz obserwacja ich rozwoju w pierwszych latach działalności.
Obserwacja podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego umożliwia pozyskanie informacji o napływie kapitału zagranicznego do polskich przedsiębiorstw, o rodzajach ich działalności, strukturze posiadanego przez nie kapitału i kraju jego pochodzenia, a także wynikach finansowych uzyskiwanych przez badane podmioty.
Realizowane ponadto roczne badanie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w Polsce, posiadających jednostki zagraniczne, dostarcza informacji o krajach, w których lokowany jest kapitał polski, charakterze powiązań podmiotu polskiego z jednostką, a także o wynikach finansowych osiąganych przez jednostki zagraniczne.
W ramach badań rocznych prowadzone jest także badanie grup przedsiębiorstw, którego celem jest obserwacja zjawiska organizowania się przedsiębiorstw w grupy z punktu widzenia ich wpływu na polską gospodarkę. Badanie dostarcza podstawowych informacji m.in. o strukturze grup przedsiębiorstw i wynikach ekonomicznych prowadzonej przez nie działalności.
Badanie dotyczące wskaźników przedsiębiorczości ma na celu dostarczenie danych pozwalających na obserwację wybranych aspektów tego zjawiska w Polsce.
W ramach bloku badań przedsiębiorstw niefinansowych prowadzone jest także badanie inwestycji w instrumenty finansowe przedsiębiorstw, zobligowanych do prowadzenia pełnej księgowości. Badanie dostarcza danych o rodzajach i wartości instrumentów finansowych oraz ich wpływie na wyniki finansowe przedsiębiorstw, a także pogłębia wiedzę o wzajemnych relacjach przedsiębiorstw niefinansowych w zakresie operacji na rynkach finansowych.

Na rynku finansowym występują podmioty stanowiące instytucje zaufania publicznego, o istotnym wpływie na stabilność systemu finansowego państwa. Ich działalność jest monitorowana przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) oraz Narodowy Bank Polski (NBP); w sferze regulacyjnej podmioty te podlegają kompetencji Ministra Finansów. Dotyczy to przede wszystkim banków oraz instytucji finansowych, takich jak towarzystwa i fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, domy maklerskie biura usług płatniczych, Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe.
Badania sektora bankowego prowadzone są we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim i Komisją Nadzoru Finansowego; mają charakter badań wtórnych a ich celem jest analiza procesów i zjawisk w gospodarce narodowej oraz związków sektora bankowego ze sferą realną. Wyniki tych prac zawiera publikacja Monitoring banków, w której obok części analitycznej prezentowane są udostępnione przez bank centralny informacje ze sprawozdań finansowych banków komercyjnych i spółdzielczych; obejmuje ona kilkuletni okres, zawiera grupowania podmiotów przydatne w pracy komórek analitycznych i marketingowych banków i innych jednostek gospodarczych, środowisk naukowych i akademickich.
Badanie sektora ubezpieczeń prowadzone jest przez Komisję Nadzoru Finansowego, której składane są sprawozdania finansowe i raporty prowadzących działalność w Polsce zakładów ubezpieczeń i reasekuratorów. Badania realizowane w Głównym Urzędzie Statystycznym mają charakter wtórnego wykorzystania danych; koncentrują się na makroekonomicznych procesach i zjawiskach przyczyniających się do przeobrażeń sektora ubezpieczeniowego. Wyniki tych prac zamieszczane są w części analitycznej publikacji Polski rynek ubezpieczeniowy, której część tabelaryczna opracowywana jest na podstawie danych przekazanych przez KNF.
Badanie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych ma na celu zebranie podstawowych informacji o działalności kas, a w szczególności o ich sytuacji finansowej, stanie aktywów i pasywów, liczbie członków oraz ilości depozytów i kredytów. Dane źródłowe są pozyskiwane z Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej.
Półroczne i roczne badanie funduszy i towarzystw funduszy inwestycyjnych dostarcza informacji o wynikach finansowych, strukturze portfeli, a także o liczbie i wartości certyfikatów oraz jednostek uczestnictwa funduszy. Dane dotyczące funduszy inwestycyjnych są pozyskiwane z Komisji Nadzoru Finansowego, a zarządzających nimi towarzystw - z badań resortu statystyki (sprawozdanie TFI).
Badanie otwartych funduszy emerytalnych i zarządzających nimi powszechnych towarzystw emerytalnych dostarcza informacji o aktywach i sytuacji finansowej, a także o stopach zwrotu z inwestycji Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE). Dane te pozyskiwane są z Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego.
Podmioty pośrednictwa finansowego, które nie podlegają administracyjnemu nadzorowi, są często powiązane z głównymi aktorami rynku finansowego, lecz mają zazwyczaj mniejszy potencjał kapitałowy, na ogół działają w pomocniczych segmentach rynku finansowego. Odgrywają one jednak ważną rolę w niektórych obszarach życia gospodarczego i powinny podlegać systematycznej obserwacji statystycznej. Dotychczas badaniami GUS objęte zostały podmioty prowadzące działalność w zakresie pośrednictwa kredytowego (sprawozdanie PK), usług faktoringowych (sprawozdanie FKT), działalności leasingowej (sprawozdanie P-LS) i windykacyjnej (sprawozdanie WND). Segmenty te i wyniki ich działalności przedstawione są w publikacji Wyspecjalizowane segmenty rynku finansowego.
Pozostałe badania w zakresie statystyki rynku finansowego mają charakter badań wtórnych, są realizowane w GUS na podstawie danych i metodologii udostępnionych przez:
- Narodowy Banki Polski (m. in. w zakresie podaży pieniądza i czynników jego kreacji, bilansu płatniczego, oraz kursów walut),
- Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie (m. in. w zakresie analizy koniunktury na rynku głównym GPW, NewConnect i Catalyst).
Badania te mają na celu przygotowanie tabel i tekstów analitycznych oraz wyjaśnień metodycznych do odpowiednich rozdziałów publikacji zbiorczych GUS.
 

Program badań w zakresie statystyki cen sformułowano kierując się głównie potrzebami użytkowników danych, obowiązkami nałożonymi na Prezesa GUS obligującymi do ogłaszania podstawowych wielkości i wskaźników. Uwzględniane są potrzeby doskonalenia metodologii badań, dostosowywania jej do standardów międzynarodowych, w tym szczególnie w zakresie ujednolicenia systemów wagowych, doskonalenia metod doboru próby, uwzględniania sezonowości oraz zmian jakości towarów, a także podnoszenia jakości danych, ustalania standardów publikacyjnych oraz modernizacji systemów komputerowego zbierania i przetwarzania danych.
Przyjmując za główny cel zaspokojenie potrzeb krajowych i zagranicznych odbiorców danych statystycznych oraz dostosowywanie metodologii badań do zaleceń międzynarodowych, w programie badań w zakresie statystyki cen na 2018 r. założono prowadzenie badań cen w następujących obszarach gospodarki:
- rolnictwo,
- przemysł,
- budownictwo,
- leśnictwo oraz rybactwo,
- handel zagraniczny, detaliczny,
- usługi,
- nieruchomości mieszkalne.
Badanie Ceny w rolnictwie dotyczy:
- cen skupowanych produktów rolnych przez podmioty gospodarcze prowadzące skup bezpośrednio od producentów rolnych, cen produktów rolnych i zwierząt gospodarskich uzyskiwanych przez rolników na targowiskach,
- cen zakupu/sprzedaży i dzierżawy wybranych użytków rolnych,
- relacji cen.
Dane o różnych kategoriach cen w rolnictwie i obliczone na ich podstawie relacje służą jako informacje pomocnicze do oceny sytuacji w rolnictwie oraz ustalania między innymi wysokości podatku rolnego, a także wysokości odszkodowań za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem urządzeń melioracji wodnych. Wskaźniki cen produktów rolnych stosowane są także jako deflatory w rachunkach narodowych i rachunkach ekonomicznych rolnictwa.
Badanie cen w przemyśle i budownictwie dotyczy cen producentów wyrobów przemysłowych, robót budowlano-montażowych i usług w sferze ich powstawania.
Główną przesłanką badania tych cen jest pomiar skali zmian cen. Wskaźniki cen na różnych szczeblach agregacji zaspokajają szczegółowe potrzeby statystyk branżowych dokonujących oceny rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki po eliminacji wpływu zmian cen. Duże zainteresowanie wynikami badań cen producentów przejawiają banki, instytuty naukowe oraz jednostki gospodarcze, uwzględniające w rachunkach ekonomicznych, prognozach i analizach tendencje cenowe w innych obszarach gospodarki. Zmiany cen producentów, obok innych elementów cenotwórczych, wpływają na poziom i dynamikę cen detalicznych, zatem szczegółowa ich obserwacja i odpowiednie wykorzystanie w agregowaniu danych pozwalają na oszacowanie związku tego czynnika z poziomem inflacji. Wyniki badania cen producentów stanowią również jeden z niezbędnych elementów systemu rachunków narodowych, w związku z tym badanie prowadzone jest w zakresie zarówno cen producentów, jak i cen bazowych. Wskaźniki cen obliczane na podstawie cen producenta, tzn. bez podatku VAT, wykorzystywane są do przeliczania nakładów na produkcję, natomiast wskaźniki cen obliczane na podstawie cen bazowych, tzn. bez podatku VAT i akcyzy, ale z uwzględnieniem dotacji do produktu - do przeliczania produkcji na ceny stałe. Ponadto, dane statystyczne ogłaszane na podstawie tego badania służą m.in. do określania podatku rolnego i leśnego oraz kwoty miesięcznych spłat zadłużenia z tytułu kredytu udzielonego na realizację przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego. Badanie cen producentów robót i obiektów budowlanych oraz Badanie cen robót i obiektów drogowych oraz mostowych ma na celu uzyskanie informacji o ruchu cen zarówno robót budowlano-montażowych, jak i obiektów charakterystycznych dla budownictwa drogowego i mostowego. Wynikiem badania są wskaźniki cen stanowiące podstawę do waloryzacji kosztorysów przy zawieraniu przez inwestorów krajowych i zagranicznych umów na realizację budowy dróg krajowych, autostrad, mostów, wiaduktów i przejść granicznych.
Badanie indeksów cen eksportu i importu prowadzone jest na podstawie informacji uzyskanych z przedsiębiorstw uczestniczących w międzynarodowej wymianie towarowej. Celem badania jest pomiar miesięcznej zmiany cen produktów eksportowanych i importowanych oraz dostarczenie użytkownikom danych statystycznych informacji o ruchu cen w polskim handlu zagranicznym. Indeksy cen eksportu i importu wykorzystywane są do kształtowania polityki gospodarczej i walutowej. Umożliwiają - w przypadku eksportu - dokonanie analizy konkurencyjności towarów z Polski na rynkach zewnętrznych, poziomu opłacalności eksportu i jego wpływu na wskaźniki ekonomiczne eksporterów oraz wskaźniki makroekonomiczne gospodarki. W przypadku importu pozwalają ocenić skalę importowanej inflacji.
Kontynuowane będzie badanie poziomów i dynamiki średnich cen w handlu zagranicznym prowadzone w oparciu o dane z deklaracji INTRASTAT, zgłoszeń celnych oraz alternatywnych źródeł danych. W wyniku badania otrzymuje się informacje o poziomach średnich cen w transakcjach importowych i eksportowych i ich wzajemnych relacjach (terms of trade). Dane te są m.in. podstawą do przeliczeń obrotów handlu zagranicznego na ceny stałe.
Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), obliczone na podstawie badania cen detalicznych są oczekiwane z dużym zainteresowaniem przez opinię publiczną i wykorzystywane przy prognozowaniu gospodarczym oraz podejmowaniu decyzji makro- i mikroekonomicznych. Wskaźniki te są także, zgodnie z kilkunastoma aktami prawnymi, instrumentem waloryzacji. Są ponadto wykorzystywane jako deflatory w systemie rachunków narodowych oraz do obliczania przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia realnego brutto. Zaspokajając zapotrzebowanie odbiorców danych na informacje regionalne m.in. obliczane są wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych według województw i regionów. Zgodnie z wymogami harmonizacji tego badania w skali europejskiej, obliczane są ponadto zharmonizowane wskaźniki cen konsumpcyjnych - HICP (w tym zharmonizowane wskaźniki cen konsumpcyjnych przy stałych stawkach podatkowych - HICP-CT), które wykorzystywane są do oceny tendencji inflacyjnych w polskiej gospodarce.
Badanie cen detalicznych środków produkcji rolniczej ma na celu dostarczenie danych zarówno na potrzeby krajowych statystyk branżowych, jak i na zapotrzebowanie Eurostatu. Metodologia badania cen detalicznych jest przedmiotem ciągłego doskonalenia. Wprowadzone modyfikacje są niezbędne z uwagi na zmiany społeczno-gospodarcze zachodzące w kraju oraz dostosowywanie krajowej statystyki do standardów europejskich.
Badanie cen towarów i usług związanych z nabywaniem mieszkań i domów jest badaniem prowadzonym w celu realizacji potrzeb krajowych i zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, w zakresie obliczania i publikowania wskaźników cen nieruchomości mieszkalnych zamieszkiwanych przez właściciela (OOH).
Kontynuowane są badania: Wskaźniki inflacji bazowej, Ceny i inflacja a polityka pieniężna NBP oraz Stopień sztywności cen w gospodarce polskiej. Uzyskiwane dzięki nim informacje wykorzystywane są w pracach analitycznych NBP do oceny procesów inflacyjnych w gospodarce, wspierających realizację podstawowego celu polityki pieniężnej, jakim jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Wyniki badań udostępniane są na stronie internetowej NBP w formie opracowań i publikacji.
Badanie cen nieruchomości mieszkalnych jest prowadzone na podstawie informacji dostępnych w Rejestrach Cen i Wartości Nieruchomości prowadzonych przez starostwa powiatowe oraz urzędy miast na prawach powiatu. Ma na celu uzyskanie informacji o poziomach oraz dynamice cen lokali mieszkalnych, gruntów zabudowanych budynkami mieszkalnymi oraz gruntów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Wynikiem badania są wskaźniki cen umożliwiające ocenę sytuacji na rynkach nieruchomości mieszkalnych. Wykorzystywane są do oceny zagrożeń równowagi makroekonomicznej. Zgodnie z polskim prawem, służą ponadto do waloryzacji różnych wielkości ekonomicznych.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności: gromadzenie dochodów i przychodów publicznych, wydatkowanie środków publicznych, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego (gmin, miast na prawach powiatu, powiatów oraz województw), zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi, zarządzanie długiem publicznym oraz rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej. Podstawą prawną określającą te procesy jest Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1870) oraz Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 157, poz. 1241, z późn. zm.). W przypadku gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego również: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1875), Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1868), Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2016 r., poz. 486) oraz Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1453).
Badania statystyczne w obszarze finansów publicznych służą pozyskiwaniu kompleksowej, obiektywnej informacji w zakresie: dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów państwa, gromadzenia i wykorzystywania środków publicznych ze źródeł krajowych i zagranicznych.
Badania statystyczne w obszarze finansów publicznych dostarczają użytkownikom miesięcznej i rocznej informacji o sytuacji finansowej budżetu państwa, rocznej informacji o sytuacji finansowej budżetów jednostek samorządu terytorialnego, a także danych o dochodach, wydatkach, aktywach oraz zobowiązaniach sektora finansów publicznych, funduszy ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Dzięki powszechnie przyjętemu, międzynarodowemu systemowi definicji i klasyfikacji, statystyka w obszarze finansów publicznych daje możliwość przeprowadzania szerokich analiz porównawczych. Przygotowywana jest corocznie publikacja Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego.
Dane roczne są prezentowane dla całego sektora instytucjonalnego finansów publicznych w podziale na: część rządową i podległe jej jednostki, ubezpieczenia społeczne: część samorządową i podległe jej jednostki.
W ramach bloku tematycznego Finanse publiczne realizowane są także badania dla sektora instytucji rządowych i samorządowych według metodologii UE, zgodnie z Rozporządzaniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 549/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej.
Badania statystyczne dla sektora instytucji rządowych i samorządowych prowadzone są zgodnie z metodologią rachunków narodowych na potrzeby:
- procedury nadmiernego deficytu (Rozporządzenie Rady (WE) nr 479/2009 z dnia 25 maja 2009 r. o stosowaniu Protokołu w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu załączonego do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (wersja ujednolicona),
- wypełnienia obowiązku publikacji informacji nałożonego Dyrektywą Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich,
- Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Badania prowadzone dla sektora instytucji rządowych i samorządowych dotyczą między innymi: deficytu i długu sektora w ujęciu kwartalnymi i rocznym oraz dochodów i wydatków w podziale na poszczególne transakcje zgodnie z Europejskim Systemem Rachunków Narodowych i Regionalnych (ESA2010).
Tematyka badań w tym zakresie dostosowana jest do potrzeb Komisji Europejskiej, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, instytucji rządowych i innych organów. Uzyskany zestaw danych statystycznych jest wykorzystywany do porównań międzynarodowych oraz oceny kondycji finansów publicznych.

Badania statystyczne rzeczowego majątku trwałego oraz inwestycji mają na celu ustalanie ich wielkości w skali gospodarki narodowej.
Tematyka badań w tym zakresie dostosowana jest do potrzeb:
- opracowywania rachunków narodowych rocznych (krajowych i regionalnych) oraz kwartalnych zgodnie z zaleceniami Europejskiego Systemu Rachunków Narodowych i Regionalnych (ESA),
- opracowywania kompleksowych, z punktu widzenia zakresu podmiotowego, informacji o podmiotach (jednostkach) w układzie ich przynależności instytucjonalnej,
- zapewnienia danych do bieżących informacji społeczno-gospodarczych i statystyk branżowych,
- organów rządowych i innych instytucji,
- organizacji międzynarodowych (m. in. Eurostat, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)),
oraz uwzględnia aktualne zasady polityki gospodarczej, wynikające z regulacji prawnych, m. in. Ustawy o rachunkowości, przepisów o amortyzacji środków trwałych.
W prowadzonych badaniach są uwzględnione także wymogi obowiązujące kraje członkowskie Unii Europejskiej, dotyczące tzw. modułu wspólnego statystyki strukturalnej przedsiębiorstw obejmującego również tematykę inwestycji i środków trwałych.
Badania inwestycji zapewniają informacje charakteryzujące takie zjawiska procesów inwestycyjnych jak:
- wielkość, strukturę nakładów inwestycyjnych ponoszonych na rzeczowy majątek trwały, oraz ich dynamikę (liczoną z cen stałych),
- wydatki na inwestycje długoterminowe (nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, aktywa finansowe - udziały, akcje, inne papiery wartościowe),
- wydatki na wartości niematerialne i prawne.
Badania inwestycji prowadzone będą z dotychczasową częstotliwością jako krótkookresowe (kwartalne) i roczne.
Badania środków trwałych pozwalają na ustalenie ich wartości, dynamiki (liczonej z cen stałych) oraz struktury w skali gospodarki narodowej; prowadzone będą z dotychczasową roczną częstotliwością.

Badania prowadzone w obszarze rachunków narodowych są narzędziem integrującym badania statystyczne statystyki publicznej poprzez zapewnienie spójności systemu informacji statystycznej z punktu widzenia pojęć, definicji, klasyfikacji oraz metod szacunków, a także stanowią podstawę do prowadzenia dobrych jakościowo, wiarygodnych, bieżących analiz statystycznych, społeczno-gospodarczych, porównań międzynarodowych oraz prognoz na szczeblu krajowym i regionalnym.
Rachunki narodowe są nie tylko narzędziem integrującym badania statystyczne statystyki publicznej, ale również określają kierunki i standardy badań statystycznych. Potrzeby rachunków narodowych wymagają zachowania spójności systemu informacji statystycznej obejmującego całą gospodarkę narodową. Badania w zakresie rachunków narodowych prowadzone są w układzie klasyfikacji jednostek według sektorów i podsektorów instytucjonalnych oraz rodzajów działalności PKD (w okresach rocznych i kwartalnych). Zestawiane są roczne i kwartalne rachunki niefinansowe i finansowe dla sektorów instytucjonalnych, roczne rachunki regionalne, roczne tablice podaży i wykorzystania.
Obecnie rachunki narodowe zestawiane są zgodnie z Europejskim System Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA2010. ESA2010 został wprowadzony w życie Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 549/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 174 z 26.06.2013 r.). Podstawowym wskaźnikiem makroekonomicznym charakteryzującym w sposób syntetyczny sytuację gospodarki jest produkt krajowy brutto (PKB) - kategoria bilansująca rachunek produkcji. W rachunkach niefinansowych opracowywana jest także druga bardzo ważna kategoria makroekonomiczna, tj. dochód narodowy brutto (DNB), stanowiący sumę dochodów pierwotnych brutto wytworzonych przez krajowe jednostki instytucjonalne skorygowanych o saldo dochodów pierwotnych przekazywanych jednostkom krajowym przez nierezydentów i nierezydentom przez jednostki krajowe. Oba te agregaty opracowywane są również w kategorii netto (produkt krajowy netto - PKN oraz dochód narodowy netto - DNN). Kategorię netto ustala się poprzez odjęcie amortyzacji środków trwałych odpowiednio od PKB i DNB. Amortyzacja jest szacowana w oparciu o zasób środków trwałych w cenach bieżących (danego roku) i prawdopodobny przeciętny okres ich eksploatacji.
Część systemu rachunków narodowych stanowią kwartalne rachunki produktu krajowego brutto, które są wykorzystywane do opracowywania bieżących i długofalowych strategii rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Służą również do obliczania wstępnych, rocznych szacunków PKB. W 2018 roku badania kwartalnego PKB będą kontynuowane tj. szacunki PKB nieuwzględniające wahań sezonowych oraz szacunki wyrównane sezonowo, publikowane w dwóch terminach: 45 dni po kwartale (t+45) tzw. szybkie szacunki kwartalnego PKB i dwa miesiące po kwartale (t+2) - wstępne szacunki kwartalne PKB i jego składowych. Celem publikowania przyśpieszonych informacji o PKB jest uwzględnienie potrzeb odbiorców administracji państwowej, banków, instytucji biznesowych i naukowo badawczych, które na tej podstawie prowadzą badania i analizy oraz planują i kształtują politykę swojej działalności. Szybsza dostępność wskaźnika PKB pozwala na uwzględnienie Polski w statystykach dotyczących rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej. Podstawową metodą opracowywania szybkich szacunków PKB jest metoda bezpośrednia polegająca na wykorzystaniu dostępnych w krótkim czasie źródeł danych dla strony produkcyjnej i wydatkowej PKB, głównie wyników badań statystycznych GUS, danych z systemów informacyjnych Narodowego Banku Polskiego (NBP) i Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) oraz danych ze sprawozdawczości budżetowej. Jako narzędzie dodatkowe stosuje się metodę ekonometryczną w celu uzupełnienia brakujących informacji oraz porównania z wynikami otrzymanymi z zastosowaniem metody bezpośredniej, co przyczynia się do lepszej jakości szacowanych danych.
Tematyka dotycząca dochodów i spożycia w sektorze gospodarstw domowych stanowi odrębne badanie. Dochody sektora gospodarstw domowych opracowywane są w podziale na grupy społeczno-ekonomiczne, tj. według kryterium przeważającego źródła dochodów gospodarstwa.
Dochody w podsektorze pracodawców i pracujących na własny rachunek w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie stanowią podstawę do obliczania, ogłaszanego corocznie przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym GUS ogólnokrajowego normatywu określającego wysokość przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego.
Spożycie w sektorze gospodarstw domowych jest kategorią makroekonomiczną występującą po stronie rozchodów w sektorze gospodarstw domowych. Poziom spożycia w sektorze gospodarstw domowych i jego relacja do dochodów do dyspozycji brutto jest jednym z istotnych mierników określających sytuację ekonomiczno-bytową społeczeństwa jako całości. W 2018 r. kontynuowana będzie prezentacja spożycia indywidualnego w układzie Klasyfikacji Spożycia Indywidualnego według Celu (COICOP).
Rachunki narodowe, zarówno roczne jak i kwartalne, oraz ich regionalna specyfikacja uwzględniają usługi pośrednictwa finansowego mierzone pośrednio (FISIM), obliczane i alokowane pomiędzy sektory instytucjonalne.
Rachunki narodowe uwzględniają rozmiary gospodarki nieobserwowanej, w tym szarej gospodarki. Badania składające się na ten temat dostarczają informacji w zakresie podstawowych kategorii ekonomicznych opisujących działalność gospodarczą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w poszczególnych branżach gospodarki, z uwzględnieniem klasy wielkości podmiotów oraz struktury terytorialnej. Zakres badań jest zgodny z wymaganiami stawianymi rachunkom narodowym przez Eurostat. Prace z zakresu gospodarki nieobserwowanej, realizowane w ramach rachunków narodowych, obejmują:
- ogólnopolskie szacunki szarej gospodarki dla podmiotów małych, zdefiniowanych zgodnie z zapisami w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej jako jednostki o liczbie pracujących od 1do 49 osób, a wśród nich wyróżnia się grupę tzw. mikroprzedsiębiorstw, czyli jednostek o liczbie pracujących do 9 osób,
- ogólnopolskie szacunki w zakresie działalności nielegalnej (w ramach działalności nielegalnej ujęto szacunki dotyczące działalności osób czerpiących korzyści z tytułu świadczenia usług prostytucji przez inne osoby, produkcji i handlu narkotykami oraz przemytu papierosów). W 2018 roku kontynuowane będą prace nad kompletnością zakresu działalności nielegalnej wynikającego z zaleceń Komisji Europejskiej tj. uwzględnienie działalności dotyczącej przemytu alkoholu.
W zakresie rachunków zestawianych według rodzajów działalności prowadzone są badania dotyczące rachunku podaży i wykorzystania wyrobów i usług (przepływów produktowych) oraz bilansu przepływów międzygałęziowych w bieżących cenach bazowych (co 5 lat). Rachunek podaży i wykorzystania wyrobów i usług zawiera kompleksowe informacje o działalności ekonomicznej wszystkich jednostek gospodarki narodowej oraz współzależnościach zachodzących w procesie tworzenia i podziału produktu krajowego brutto. Podstawowe transakcje dotyczące produktów, takie jak produkcja globalna, import wyrobów i usług, zużycie pośrednie, spożycie, nakłady brutto na środki trwałe, przyrost rzeczowych środków obrotowych oraz eksport przedstawione są według jednorodnych grup wyrobów i usług. Jednostki pogrupowane są przy zastosowaniu jednostki klasyfikacyjnej typu jednostka instytucjonalna. Bilans przepływów międzygałęziowych dostarcza również informacji dla gospodarki narodowej według jednorodnych grup wyrobów i usług oraz współzależnościach zachodzących w procesie tworzenia i podziału produktu krajowego brutto, jednakże transakcje, w odróżnieniu od rachunku podaży i wykorzystania wyrobów i usług, przedstawiane są według jednostki klasyfikacyjnej typu jednostka jednorodnej produkcji.
Przestrzenną specyfikacją rachunków narodowych są rachunki regionalne prezentujące wyniki działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej według makroregionów, regionów i podregionów. Rachunki regionalne umożliwiają prowadzenie analiz ekonomicznych, są narzędziem wspierającym procesy decyzyjne w obszarze polityki regionalnej oraz monitorowania zmian zachodzących w gospodarce w ujęciu przestrzennym. Konieczność zestawiania rachunków odzwierciedlających terytorialne zróżnicowanie wybranych kategorii makroekonomicznych wynika z potrzeb użytkowników danych statystycznych oraz zobowiązań ustawowych zarówno krajowych, jak również wobec Unii Europejskiej. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 26 października 2000 r. o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto, Prezes GUS jest zobowiązany do obliczania i ogłaszania w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski średniej wartości PKB na jednego mieszkańca za okres ostatnich trzech lat dla obszarów województw i podregionów.
Wyniki obliczeń regionalnego produktu krajowego brutto są wykorzystywane m.in. na potrzeby:
- funduszy strukturalnych UE do selekcji i wyboru regionów kwalifikujących się do wsparcia finansowego z funduszy pomocowych, a także do monitorowania rezultatów udzielonej pomocy,
- do opracowania i monitorowania Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), Umowy Partnerstwa, Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Strategii Rozwoju Polski Południowej do roku 2020, Strategii Rozwoju Polski Zachodniej do roku 2020, Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030, programów wsparcia, strategii rozwoju województw oraz programów wojewódzkich, międzynarodowych porównań.
Kategorie makroekonomiczne obliczane w rachunkach regionalnych są opracowywane zgodnie z zasadami systemu rachunków narodowych oraz zaleceniami Europejskiego Systemu Rachunków 2010 (ESA 2010).
W systemie rachunków regionalnych dla każdego regionu zestawiane są: rachunek produkcji i rachunek tworzenia dochodów według sektorów instytucjonalnych i rodzajów działalności oraz rachunek podziału pierwotnego dochodów i rachunek podziału wtórnego dochodów w sektorze gospodarstw domowych. Dla podregionów obliczane są: produkt krajowy brutto (PKB) i wartość dodana brutto (WDB) według grup rodzajów działalności.
Grupowanie danych z rachunków regionalnych w przekroju regionów i podregionów w podziale na rodzaje działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) jest dokonywane metodą jednostek lokalnych rodzaju działalności, tj. zgodnie z siedzibą i podstawowym rodzajem działalności jednostki lokalnej przedsiębiorstwa.
Wyniki obliczeń w rachunkach regionalnych prezentowane są według Klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych NUTS 2016, zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) 2016/2066 z dnia 21 listopada 2016 r. zmieniającym załączniki do rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS).
W rachunkach regionalnych realizowane są prace o charakterze analitycznym dotyczące monitorowania jakości danych oraz prace metodologiczne związane z doskonaleniem metod obliczeń zarówno w cenach bieżących, jak i stałych. Prowadzone są również prace związane ze zwiększeniem wykorzystania danych administracyjnych w rachunkach regionalnych.
Istotną częścią rachunków narodowych jest badanie Międzynarodowe porównanie produktu krajowego brutto, siły nabywczej walut oraz czynszów najmu mieszkań/domów, realizowane na podstawie Rozporządzenia (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 11 grudnia 2007 r. ustanawiającego wspólne zasady dostarczania podstawowych informacji w sprawie parytetów siły nabywczej oraz ich wyliczenia i rozpowszechnienia. W roku 2018 badanie to będzie kontynuowane w ramach europejskiego programu porównań międzynarodowych Eurostat - OECD PPP Programme. Podstawę badania stanowią wskaźniki PPP (Purchasing Power Parity) oraz szacunki PKB w jednolitej umownej walucie PPS (Purchasing Parity Standard). Metodologia badania jest rozwijana i doskonalona we współpracy z Eurostatem, Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz krajami uczestniczącymi w porównaniach, a wszelkie prace są prowadzone zgodnie z zasadami metodologicznymi Programu Porównań Europejskich (ECP) zawartymi w podręczniku Manual on Purchasing Power Parity. Doskonalenie metodologii porównań międzynarodowych jest dokumentowane w corocznie aktualizowanej Inwentaryzacji PPP, opracowywanej zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji Europejskiej (UE) nr 193/2011 z dnia 28 lutego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie systemu kontroli jakości stosowanego w odniesieniu do parytetów siły nabywczej walut. Wyniki międzynarodowych porównań PKB są ogłaszane przez Eurostat w postaci wskaźników wolumenu PKB na 1 mieszkańca (UE 28=100) oraz indeksów poziomu cen (UE 28=100) w czerwcu i grudniu każdego roku. Umożliwiają one bezpośrednie porównanie poziomu gospodarczego krajów europejskich, a po nawiązaniu do wyników badań światowych - porównanie z innymi krajami i regionami Świata.
Uzyskane wyniki międzynarodowych porównań PKB i siły nabywczej walut są wykorzystywane dla potrzeb analiz makroekonomicznych, niezbędnych przy prowadzeniu aktywnej polityki gospodarczej, a także dla badań i prognoz naukowych. Dostarczają one kompleksowych informacji o zróżnicowaniu poziomu rozwoju gospodarczego Polski i krajów europejskich. Oparte na obliczeniach PPP dane dotyczące regionalnego PKB są wykorzystywane m.in. na potrzeby funduszy strukturalnych UE oraz do monitorowania krajowych strategii rozwoju.

Celem prowadzenia badań w obszarze statystyki regionalnej jest zapewnienie informacji statystycznych niezbędnych do monitorowania rozwoju społeczno-gospodarczego oraz do analizy poziomu i dynamiki zjawisk zachodzących w regionach, miastach oraz na obszarach wiejskich i transgranicznych, a także wsparcie metodologiczne w zakresie badań w przekrojach przestrzennych.
Prowadzone przez statystykę publiczną badania służą zaspokojeniu zapotrzebowania informacyjnego na regionalne wskaźniki statystyczne zarówno użytkowników krajowych (w tym administracji rządowej i samorządowej, środowisk naukowych, instytucji obsługi biznesu, środków masowego przekazu, odbiorców indywidualnych itp.), jak i odbiorców danych za granicą (np. Eurostat, OECD) na potrzeby międzynarodowych analiz porównawczych, a także zasilania międzynarodowych baz danych.
W ujęciu przedmiotowym, statystyka regionalna zmierza do kompleksowego wykorzystania i integracji wielu istniejących źródeł, uwzględniając przy tym uwagi i wnioski użytkowników. W związku z dużym zainteresowaniem informacjami o aktywności regionów w pozyskiwaniu środków europejskich oraz potrzebą wykorzystania tych danych do oceny wpływu funduszy unijnych na rozwój społeczno-gospodarczy na poziomie regionalnym i lokalnym, udostępniany jest szeroki zakres przedmiotowy danych pozyskiwanych z Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07-13 i Centralnego systemu teleinformatycznego (SL2014) oraz informacji dotyczącej finansowania rozwoju obszarów wiejskich w ramach wspólnej polityki rolnej (PROW 2007-2013, PROW 2014-2020) oraz systemów wsparcia bezpośredniego.
Zakłada się opracowanie, publikowanie i udostępnianie wyników badań według jednostek podziału administracyjnego: województw, powiatów, gmin; jednostek podziału statystycznego: makroregionów, regionów, podregionów; miast; obszarów wiejskich i miejscowości statystycznych oraz prezentowanie wybranych informacji dla wszystkich regionów Unii Europejskiej na poziomie NUTS 2. W związku ze wzrastającym zapotrzebowaniem na informacje regionalne ze strony administracji rządowej i samorządowej, przewiduje się dalszy rozwój badań w zakresie tej tematyki.
Jednym z priorytetów statystyki regionalnej są prace mające na celu zbudowanie systemu informacji o polskich miastach. Planuje się rozszerzenie zakresu i szczegółowości tego systemu, jak również poprawę jakości ujmowanych danych. System będzie zasilany przez zasoby statystyki publicznej oraz administracyjne systemy informacyjne. Obecnie miasta są głównym obszarem zainteresowania polityki spójności zarówno na arenie międzynarodowej, jak i krajowej.
Kolejnym istotnym zadaniem dla statystyki regionalnej będzie zintegrowanie wybranych kategorii statystycznych charakteryzujących obszary wiejskie. Pozwoli to na pogłębioną charakterystykę zjawisk społecznych i gospodarczych zachodzących na tych obszarach, jak również na analizę stopnia rozwoju gospodarczego i poziomu życia.

Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o statystyce publicznej operat do badań statystycznych to wykaz wybranych, według określonych cech, osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych będących podmiotem obserwacji statystycznej wraz z ich identyfikacją adresową. W Głównym Urzędzie Statystycznym prowadzone są systemy jednostek statystycznych dla zapewnienia spójności operatów do badań realizowanych zgodnie z programem badań. Jest to narzędzie integrujące badania statystyki publicznej poprzez jednolitą bazę podmiotową prowadzenia badań. Systemy jednostek statystycznych obejmują:
- podmioty gospodarki narodowej wraz z ich jednostkami lokalnymi – zawarte w Bazie Jednostek Statystycznych (BJS),
- jednostki prawne prowadzące gospodarstwa rolne wraz z gospodarstwami rolnymi – zawarte w Operacie do Badań Rolniczych (OdBR),
- mieszkania i osoby zamieszkałe w tych mieszkaniach - zawarte w Operacie do Badań Społecznych (OBS).
Populacje obejmujące podmioty gospodarki narodowej, a wyjątkiem indywidualnych gospodarstw rolnych objęte są Systemem Jednostek Statystycznych (SJS), populacje gospodarstw rolnych objęte są Systemem Jednostek do Badań Rolniczych (SJBR), populacje obejmujące mieszkania i osoby objęte są Systemem Jednostek do Badań Społecznych (SJBS).
Prowadzony w ramach systemu SJS rejestr BJS spełnia wymagania prawne UE dotyczące rejestrów przedsiębiorstw do celów statystycznych. Ze względu na to, że celem prowadzenia systemów jednostek statystycznych jest zapewnienie informacji służących tworzeniu wszystkich operatów do badań statystycznych objętych programem badań statystycznych statystyki publicznej, zakres jednostek opisywanych w tych systemach, jak też zakres informacji o tych jednostkach musi spełniać wiele oczekiwań. Dobra jakość operatów jest istotnym warunkiem jakości otrzymanych wyników badań, stąd dla zapewnienia dobrej aktualności danych służących budowie operatów do aktualizacji wykorzystywane są różne dostępne źródła. Podstawowe z nich to dane z systemów administracyjnych pozwalające na aktualizację informacji, szczególnie dla mikroprzedsiębiorstw i dla osób, dla których prowadzenie badań pełnych nie jest możliwe. Jednostki opisywane w SJS obejmują różne jednostki statystyczne, będące podmiotem obserwacji statystycznej: jednostki prawne, przedsiębiorstwa, jednostki lokalne tych przedsiębiorstw, grupy przedsiębiorstw i w niektórych obszarach działalności obiekty stanowiące część jednostek lokalnych (tzw. jednostki lokalne rodzaju działalności). Jednostki prawne są równoważne określeniu: osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność (zarówno gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jak i pozostałą, w tym rolniczą z wyłączeniem indywidualnych gospodarstw rolnych). Przedsiębiorstwo w rozumieniu SJS jest najmniejszą zorganizowaną kombinacją jednostek prawnych (może być jedną jednostką prawną) wytwarzającą towary i usługi, która osiąga korzyści z pewnego stopnia samodzielności w podejmowaniu decyzji, w szczególności w zakresie alokacji bieżących zasobów. W systemie gromadzone są cechy opisujące jednostki niezbędne do tworzenia operatów i grupowania wyników tj.: identyfikacyjne, adresowe, prawno-organizacyjne, rodzaje działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności oraz rodzajów produkcji rolnej, demograficzne (aktywność jednostki i związane z nią daty), ekonomiczne - określające wielkość jednostki, własnościowe, cechy pozwalające na powiązanie przedsiębiorstw w grupy, cechy szczególne związane z działalnością jednostki (zazwyczaj ujęte w różnych rejestrach szczególnych). Podstawowy zakres jednostek w Systemie Jednostek Statystycznych jest oparty o Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON). Jednak nie jest on wystarczający dla właściwej jakości danych w operatach. Dla jakości Systemu Jednostek Statystycznych podstawowe znaczenie mają zbiory pozyskane z: Ministerstwa Finansów (system podatkowy), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (informacje o liczbie ubezpieczonych przez płatników będących pracodawcami).
Jednostki opisane w SJBR obejmują gospodarstwa rolne będące podmiotem obserwacji statystycznej, w tym indywidualne gospodarstwa rolne. Celem prowadzenia Systemu Jednostek do Badań Rolniczych, jest zapewnienie informacji służących tworzeniu operatów do badań statystycznych dotyczących gospodarstw rolnych, objętych programem badań statystycznych statystyki publicznej. Dla jakości Systemu Jednostek Statystycznych podstawowe znaczenie mają zbiory pozyskane z: Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie informacji o producentach rolnych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Jednostki opisane w SJBS obejmują mieszkania i osoby zamieszkałe w tych mieszkaniach. Celem prowadzenia SJBS jest zapewnienie informacji służących tworzeniu operatów do badań statystycznych dotyczących osób, objętych programem badań statystycznych statystyki publicznej. W systemie gromadzone są cechy niezbędne do tworzenia operatów i grupowania wyników: identyfikacyjne, adresowe, społeczno-demograficzne, dotyczące aktywności zawodowej. Dla jakości Systemu Jednostek do Badań Społecznych podstawowe znaczenie mają zbiory pozyskane z: Krajowego Rejestru Podziału Terytorialnego Kraju (TERYT); Ministerstwa Cyfryzacji - system PESEL, Ministerstwa Finansów - Centralny Rejestr Podmiotów - Krajowa Ewidencja Podatników dla danych dotyczących osób fizycznych; Narodowego Funduszu Zdrowia - Centralny Wykaz Ubezpieczonych; Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - Centralny Rejestr Ubezpieczonych. W ramach prac nad udoskonalaniem operatów w kolejnych latach kontynuowane będą prace mające na celu uzyskanie pełnej spójności identyfikacyjnej SJS, SJBS ze zbiorami administracyjnymi, polegające na zwiększeniu częstotliwości pozyskiwanych danych do zasilenia SJBS, mające na celu integrację operatów statystycznych.